قاب‌بندی ناخواسته و عادت‌های زبانی: شرحی روایی

چکیده

این مقاله به کمک مفهوم «روایت» و «قاب‌بندی» (بیکر، 2006) به جنبه‌های جنجالی روایات موجود در مجموعۀ کتاب‌های هری پاتر می‌پردازد تا مش خص شود این جنبه‌ها در فرایند ترجمه چه‌گونه قاب‌بندی شده‌اند. برای رسیدن به این هدف، یکی از ترجمه‌های فارسی یکی از کتاب‌های این مجموعه انتخاب می‌شود و محل‌هایی در متن و اطراف آن که احتمال دارد فرآیند قاب‌بندی در آن‌ها صورت بگیرد بررسی می‌شوند. در خصوص محل‌های داخل متن، تمامی موارد عدم تطبیقِ متن مبدأ و متن مقصد بررسی می‌شوند و در رابطه با اطراف متن، اطلاعات پیرامتنی تحلیل می‌شوند. نتایج تحلیل متن، موارد بسیار زیادی از عدم تطبیق نشان داد که در کل به متنی با بار مذهبی منجر شده بودند. اما این قاب مذهبی ظاهراً با اطلاعات اطراف متن همخوانی نداشت. به عبارتی دیگر، به‌نظر می‌رسید مترجم روایات موجود در متن را بی‌آن‌که بخواهد در قابی متفاوت قرار داده است. علاوه بر این، بر اساس شباهت بین لحن موارد عدم تطبیق و لحن اطلاعات پیرامتنی، به‌نظر می‌رسید عادت‌های زبانی در این قاب‌بندی مجدد نقش داشته‌اند. برای این‌که مشخص شود آیا مترجم ناخواسته دست به چنین قاب‌بندی‌ای زده است، با مترجم مصاحبه شد و نتیجه مثبت بود. همچنین، دیگر آثار مترجم نیز برای یافتن عدم تطبیق‌های مشابه، بررسی شدند تا مشخص شود آیا عادت‌های زبانی در قاب‌بندی نقش داشته‌اند یا خیر و عدم تطبیق‌هایِ مشابه بسیاری پیدا شد که آن‌ها نیز به روایاتی با بار مذهبی منجر شده بودند. بنابراین، به‌نظر می‌رسید که مترجم تحت تأثیر عادت‌های زبانی‌اش ناخواسته روایات موجود در متن مبدأ را تغییر داده است.