نقش ترجمه در گفتگوی تمدن‌ها در عصر عباسی

چکیده

تمدن، دستاورد تلاش پیگیر بشر در زمینه‌های مختلف، به­منظور بالا بردن سطح زندگانی مادی و معنوی است. تلاقی تمدن‌های بزرگ جهان اعم از یونانی، ایرانی، سریانی، هندی و غیره در عصر عباسیان، این دوره را به‌جایگاه بلند «عصر طلایی اسلام» ارتقا داد. در این میان، عوامل متعددی در به وجود آمدنِ محیط و فضای گفتگوی تمدن‌ها نقش داشت. ترجمۀ کتاب‌های دیگر تمدن‌ها به زبان عربی، یکی از مؤثرترین راه‌های ایجاد بستر گفتگوی تمدن‌ها در این عصر به شمار می‌آید. در این پژوهش کوشیده می­شود ضمن معرفی فرهنگ‌ها و تمدن‌های مهم آن روزگار، به دستاوردهای ارزندۀ فرهنگی و تمدنی آنان اشاره‌شود و نقش اساسی نهضت ترجمه در تحقق «گفتگوی تمدن‌ها در عصر عباسی» تشریح گردد و به برخی نتایج مثبت ترجمه به لحاظ علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و غیره پرداخته شود. همچنین سعی می­شود با نگاهی تاریخی-تحلیلی، پاره‌ای از تبعات منفی خیزش پرشتاب نهضت ترجمه در این عصر، بررسی شود. نتایج پژوهش نشان می­دهد که نهضت ترجمه در به وجود آوردن فضای گفتگوی تمدن‌ها، نقش بسیار مؤثری داشته است و ترجمۀ آثار دیگر تمدن‌ها در عصر عباسی، یکی از عوامل اساسی در ایجاد عصری بوده است که تاریخ­نویسان از آن به­عنوان «عصر رستاخیز علمی-فرهنگی اسلام» نام برده‌اند.