نظری به ترجمة ماشینی برای زبان فارسی

چکیده

این مقاله اهداف ترجمة ماشینی را توضیح و دلایلی چند در خصوص ضرورت علمی، فلسفی، اجتماعی و اقتصادی ترجمة ماشینی برای ایرانیان ارائه می‌دهد. نگارنده پس از ارائـة تاریخچـة کوتاهی از ترجمة ماشینی نشان می‌دهد که در قرن بیست و یکم، تنها کیفیتِ خوب نیست که در ترجمه حائـز اهمیت است بلکه عوامل دیگری نیز وجود دارند که ترجمة ماشینی را هم برای مترجمین و هم برای دیگران جذاب می‌سازد. به منظور آشناسازی خوانندگان با چگونگی کار سیستمهای ترجمه ماشینی، نگارنده به طور خلاصه چند نوع ترجمة ماشینی را مورد بررسی قرار می‌دهد. ساختارهایی که بر مبنای قواعد کار می‌کنند (rule-based)، نوع مبدل (transformer) و نوع زبانشناختی (linguistic knowledge) مورد بررسی قرار می‌گیرند. همچنین ساختارهای تجربی (empirical)، نوع نمونه- بنیان (example-based) و نوع آماری (statistical) بررسی می‌شوند. مشکلات زبانشناسی و یا کامپیوتری هر نوع به اختصار ذکر و نتیجه‌گیری می‌شود که بهترین سیستمهای ترجمة ماشینی سیستم‌هایی هستند که از تلفیق ساختارهای گوناگون بهره می‌جویند. نمونه‌ای از این سیستم‌ها، سیستم ترجمـة ماشینی چنـ‌د‌گذره (Multi-Pass Machine Translation) است که مورد بررسی قرار می‌گیرد. در طول مقاله تلاش شده است از به کار بردن واژگان تخصصی اجتناب ورزیده شود و گهگاه اشاراتی به جملات فارسی صورت گیرد تا مطلب برای خوانندگانِ ناآشنا با ترجمـة ماشینی جذاب‌تر شود.