نظریة ارتباط و راهبرد تصریح در ترجمه

چکیده

این مقاله نخست «نظریة ارتباط» را به عنوان تحولی مهم مطرح می‌كند كه اطلاعات رمزگذاری شده زبانی را معمولاً بسیار ناقص تلقی می‌كند و بر این باور است كه استنباط كاركردی (pragmatic inference) نقش اساسی در استخراج گزاره‌هایی ایفا می‌كند كه به طور صریح ارتباط برقرار می‌كنند. این موضوع نه تنها در مورد گفتارهای كوچك‌‌تر از جمله صدق می‌كند، بلكه در مورد اغلب جمله‌های كامل نیز كاربرد دارد (كارستون 1997؛ اسپربر 1986). بر این اساس، آنچه در فرآیند ارتباط انتقال می‌یابد معمولاً مجموعه‌ای از اندیشه‌ها یا تصوراتی است كه به صورت گزاره‌های كامل در می‌آید و نسبت به یك وضعیت موجود در جهان خارج، صادق یا كاذب است. سپس این مقاله فرآیند ترجمه (بِل، 1991:213) را بررسی می‌كند، با این اعتقاد كه منظور نویسنده به واسطة مضمون و موقعیتی كه متن در آن تولید شده است، عرضه می‌شود، همراه با تصورات و تصمیمهای نویسنده در مورد اینكه «چه چیزی یك چارچوب ارجاع (frame of reference) مرتبط و قابل شناخت را شكل می‌دهد كه در آن ارتباط برقرار می‌شود» (تراگوت و پرات، 273:1980) و دركی از «خوانندة مطلوب» كه همین چارچوب ارجاع را دارد و مخاطب مورد نظر متن است. حوزة این تحقیق بر راهبرد تصریح در ترجمه تمركز دارد، كه نوعی تغییر لفظ بین متن مبدأ و متن مقصد محسوب می‌شود، و این مقاله شرایط استفاده از آن (ویلیامز و چسترمن، 2003:6) را بررسی می‌كند. ترجمة ادوارد ریهاتسك از گلستان سعدی (تاشیبی، 1988) برای این تحقیق متن مناسبی ارائه می‌دهد. لذا، مثالهای فراوانی از این ترجمه مورد تحلیل قرار گرفته است. از این طریق، بررسی صورت گرفته نه تنها قاعده‌مندیهای رفتار مترجم را آشکار می‌كند، بلكه اصول كلی این موضوع را كه چه عواملی تعیین می‌كند برخی مطالب تحت شرایط خاصی ترجمه شود روشن می‌سازد.