تحلیل مضمون رساله‌های دکتری مطالعات ترجمه: موردپژوهی دانشگاه فردوسی مشهد

ثمر احتشامی

نویسندگان

ثمر احتشامی ^📧 استادیار گروه مترجمی زبان انگلیسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان¬های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایرانس

چکیده

مطالعه و بررسی پژوهش‌ها‌ی صورت گرفته در یک رشته، از اصلی‌ترین راه‌های درک روند پیشرفت آن رشته به حساب می‌آید. اولین گروه دانشجویان دکتری مطالعات ترجمه در ایران در سال 1390 وارد دانشگاه شدند و از آن زمان تا کنون پژوهش‌های نوی بسیاری در قالب رساله دکتری انجام شده است. با این وجود مطالعه منسجمی درباره تحلیل مضمون این رساله‌ها انجام نشده است. پژوهش حاضر با هدف دست یافتن به نقشه موضوعی رساله‌های دکتری مطالعات ترجمه در ایران و با تمرکز بر یکی از سه دانشگاه ارائه دهنده دکتری ترجمه، فردوسی مشهد، طراحی شده است. پس از جمع‌آوری رساله‌های دکتری، محتوای آن به کمک روش تحلیل مضمون بررسی شد. داده‌های به دست آمده در دو دستة تحلیل موضوعی و روش‌شناسی دسته‌بندی شدند. در تحلیل موضوعی مشخص شد که ترجمه دیداری-شنیداری در صدر موضوعات رساله‌ها قرار می‌گیرد و در تحلیل روش‌شناسی مشخص گردید که پژوهش‌های محصول‌مدار، کیفی و داده‌محور محبوبیت بیشتری داشته‌اند.

کلمات راهنما:

تحلیل مضمون، پژوهش در مطالعات ترجمه، رساله‌ دکتری، روش‌شناسی

مراجع

شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی (1388). مشخصات کلی، برنامه و سرفصل دروس دوره دکتری ترجمه.وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

مشائی، مهدیه و موسوی رضوی، میرسعید. (1403). ارزيابي و نقد كتاب «روش‌شناسی پژوهش در مطالعات ترجمه». فصلنامه مطالعات ترجمه، 22(85), 23–37.

نوروزی، عبداله و خوش‌سلیقه، مسعود. (1397). نقشه‌ای توصیفی از مطالعات ترجمه در ایران براساس پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد. نقد زبان و ادبیات خارجی، 15(20), 275–293.

Barzegar Hosseini, R., & Farahzad, F. (2024). The first academic translator training program in Iran: Iran Girl's College . Iranian Journal of Translation Studies, 22(87) 39–57.

Bassnett, S. (2025). How new are today's debates about translation? In S. Bassnett, & D. Johnston (Eds.), Debates in translation studies (pp. 13–27). Routledge.

Catford, J. C. (1965). A linguistic theory of translation. Oxford University Press.

Chesterman, A. (2005). Towards consilience? [Conference paper]. New tendencies in translation studies; Göteborg, Sweden.

Ehteshami, S. (2022). Geographical dimension and translation : A conceptual inquiry. Iranian Journal of Translation Studies, 20(79), 9–22.

Gentzler, E. (2014). Translation studies: Pre-discipline, discipline, interdiscipline, and post-discipline. International Journal of Society, Culture & Language, 2(2), 13–24.

Hatim, B. (2013). Teaching and researching translation (2nd ed.). Pearson Education Limited.

Meylaerts, R., & Marais, K. (2023). Introduction. In R. Meylaerts, & K. Marais (Eds.), The Routledge handbook of translation theory and concepts (pp. 1–9). Routledge.

Nida, E. A. (1964). Toward a science of translating: with special reference to principles and procedures involved in Bible translating. Brill Archive.

Nouraey, P., & Karimnia, A. (2012). A meta-look at current translation studies in Iran: Insight from translation studies M.A theses. British Journal of Social Sciences, 1(1), 94–116.

Nouraey, P., & Karimnia, A. (2013). Research trends in translation studies: A case study in Iranian context. Iranian Journal of Translation Studies, 11(42), 22–34.

Parham, F., & Rassouli, P. (2025). A historiographical analysis of translation histories in Iran: The case of Iranian scholarly journal articles. New Voices in Translation Studies, 30(1), 72–103. doi: https://doi.org/10.14456/nvts.2025.3

Saldanha, G. (2023). Positions in research methodlogy. In R. Meylaerts, & K. Marais (Eds.), The Routledge handbook of translation theory and concepts (pp. 51–74). Routledge.

Saldanha, G., & O’Brien, S. (2013). Research methodologies in translation studies. Routledge.

Schäffner, C. (2003). Translation and intercultural communication: Similarities and differences. Studies in communication sciences, 3(2), 79–107.

Toury, G. (2012). Descriptive translation studies—and beyond (2nd ed.). John Benjamins.

Tymoczko, M. (2005). Trajectories of research in translation studies. Meta, 50(4), 1082–1097. doi: https://doi.org/10.7202/012062ar

Van Doorslaer, L. (2007). Risking conceptual maps: Mapping as a keywords-related tool underlying the online Translation Studies Bibliography. Target, 19(2), 217–233.

Vinay, J. P., & Darbelnet, J. (1995). Comparative stylistics of French and English: A methodology for translation (J. Sager & M.-J. Hamel, Trans. & Eds.). John Benjamins.

Williams, J., & Chesterman, R. (2002). The map: A beginner's guide to doing research in translation studies. St. Jerome.

Zanettin, F., Saldanha, G., & Harding, S.-A. (2015). Sketching landscapes in translation studies: A bibliographic study. Perspectives, 23(2), 161–182. doi: https://doi.org/10.1080/0907676X.2015.1010551