ضمایر در ترجمه: زبان و فرازبان (با تمرکز بر متون دینی)

چکیده

ترجمۀ ضمایر در نگاه اول ممکن است بر خلاف ترجمۀ سایر مقولات مانند اسم، فعل و غیره خالی از مشکل به نظر رسد. ولی واقعیت امر این است که ضمایر در ترجمه می‌توانند بیشتر از سایر مقولات مشکل‌آفرین ظاهر شوند. علت این مشکل‌آفرینی مضاعف این است که ضمایر علاوه بر اینکه در نظام زبانی زبان مبدأ و مقصد مطرح هستند، به دلیل اشاره‌ای بودن آنها زبان را با ابعادی از گفتمان مانند زمان، مکان، ... پیوند می‌دهند. نظام زبانی جنسیت دستوری علاوه بر مطابقت، عدد و حالت ضمایر را در دو زبان مبدأ و مقصد به چالش می‌کشد. ضمایر، برخی از ابعاد اجتماعی را کدگذاری می‌کنند، نیازمند مرجع هستند و از همه مهم‌تر تعبیر آنها وابسته به گفتمان است و در خصوص متون دینی، بیشتر از سایر متون، متن و تاریخ را نیز در سیطرۀ گفتمان به چالش می‌کشند. مقالۀ حاضر به بررسی ترجمۀ ضمایر در ترجمه‌های قرآن می‌پردازد ولی موضوعات مطرح شده، قابل تعمیم به سایر متون و ترجمۀ ضمایر به طور کلی هستند.