تفاوت‏‌های گفتمانی دیدگاه‌های ترجمه‏‌ناپذیری قرآن کریم

نویسندگان

چکیده

ترجمه قرآن کریم همواره موافقان و مخالفانی داشته است. عده‌ای معتقد بوده‏‌اند منشا ترجمه قرآن تعالیم عصر نبوی است و عده‌ای دیگر قرآن کریم را ترجمه‏‌ناپذیر دانسته‏‌اند. صرف نظر از ادلۀ دو طرف، گفتمان‌های موجود در جامعه نیز در دیدگاه‌های بیان شده مؤثر بوده است. این تأثيرات گاهی ایجابی بوده، ولی در غالب موارد در تقابل با پیدایش گفتمانی دیگر، و در نتیجه سلبی و تدافعی بوده است. گفتمان‌های شکل گرفته در قرن دوم و سوم غالباً فقهی و کلامی بودند؛ در مقابل، در سده‌ چهاردهم به‏‌دلیل تهاجمات فرهنگی–اعتقادی گسترده نسبت به مسلمانان شاهد غلبه گفتمان‌های فرقه‌ای و سیاسی-اجتماعی هستیم. ظهور دیدگاه ترجمه‏‌ناپذیری قرآن با رویکردهای گفتمانی متفاوت را می‌توان ناشی از عوامل اجتماعی و بافتی متفاوت این دو دوره دانست. توجه به حفظ لفظ قرآن برای انتقال معنا، ترس از استفاده ابزاری از ترجمه، و در نهایت وظیفه پاسداری از دین، موجب شد عالمان مسلمان برای جلوگیری از انحراف دینی نظریه ترجمه‏‌ناپذیری قرآن کریم را ارائه کنند.

کلمات راهنما:

ترجمه, گفتمان, تحلیل گفتمان, ترجمه‏‌ناپذیری قرآن

مراجع

آزادی، پرویز و معارف، مجید، «تحلیل و نقد مطالعات قرآنی مستشرقان»، قرآن شناخت، ش1، ص 127-128. (1391ش)

آقاگل‌زاده، فردوس، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی کتیبه. (1385ش)

آقانوری، علی، خاستگاه تشیع و پیدایش فرقه های شیعه در عصر امامان، قم: پژوهشگاه علوم و معارف فرهنگ اسلامی. (1385ش)

ابن اعثم، الفتوح، به کوشش على شيرى، بیروت: دارالأضواء. ‏(1411ق)

ابن حبان، محمد، الإحسان في تقريب صحيح ابن حبان، به کوشش شعيب أرنؤوط، بيروت: مؤسسة الرسالة. (1408ق)

ابن عاشور، محمد بن طاهر ، التحرير والتنوير، تونس: دارسحنون للنشر والتوزيع. (1997م)

ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستذكار الجامع لمذاهب فقهاء الأمصار، به کوشش عبد سالم محمد عطا و محمد علي معوض، بیروت: دار الكتب العلمية. (2000م)

ابن قاسم، عبدالرحمن، المدونة الكبرى، به کوشش زکریا عمیرات، بیروت: دار الكتب العلمية. (بی‌تا)

ابن مفلح، برهان الدين، المبدع شرح المقنع أبو إسحاق، رياض: دارعالم الكتب. (1423ق)

ابن ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، به کوشش رضا تجدد، تهران: بی نا. (1350ش)

اشعری، علی، مقالات الاسلامیین، به کوشش هلموت ریتر، بی مک، ویسبادن. (1400ق)

بشیر، حسن، تحلیل گفتمان دریچه‌ای به روی كشف ناگفته‌ها، تهران: دانشگاه امام صادق(ع). (1389ش)

بغدادی، عبدالقاهر، الفرق بین الفرق، به کوشش محمدزاهد کوثری، قاهره. (1367ق)

بهجت پور، عبدالکریم، درآمدی بر اصول تحول فرهنگی، قم: بوستان کتاب. (1388ش)

بی آزار شیرازی، عبدالکریم، قرآن ناطق، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. (1376ش)

پاکتچی، احمد، «تفسیر» در دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج15، ص691. تهران: انتشارات دایرة المعارف بزرگ اسلامی. (1387ش)

پاکتچی، احمد، «ترجمه قرآن» در دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج15، صص73-79 تهران: انتشارات دایرة المعارف بزرگ اسلامی. (1387ش)

رادمنش، سیدمحمد، آشنایی با علوم قرآنی، تهران: علوم نوین. (1374ش)

رجبی، محمود، روش تفسیر قرآن، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه. (1383ش)

جمعی از نویسندگان، اندیشه های اسلام در بستر تاریخ، تهران: مرکز تحقیقات اسلامی سپاه. (بی تا)

حجازی، محمد محمود، تفسير الواضح، بیروت: دارالجیل الجدید. (1413ق)

حسن، سامی؛ «طائفة القادونیة و تأويلاتها الباطنیة لآیات القرآن الکریم»، مجلة النجاح للأبحاث، دوره 3، شماره 20، ص 821-854. (2006م)

خطابی، حمد، «بیان اعجاز القرآن»، ضمن ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، به کوشش محمد خلف‌الله و محمد زغلول سلام، قاهره، 1991م؛ قاهره: دارالمعارف. (1119ق)

رضا، محمد رشید، تفسیر المنار، قاهره: الهيئة المصرية العامة للكتاب. (1990م)

رمانی، علی، «النکت فی اعجاز القرآن»، ضمن ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن، به کوشش محمد خلف‌الله و محمد زغلول سلام، قاهره: دارالمعارف. (1119ق)

سجستاني، أبوداود، سنن أبى داود، بيروت: دارالكتاب العربي. (بی‌تا)

سرخسی‌، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت: دارالمعرفة. (1414ق)

سیوطی، جلال الدین، الاتقان، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم، قاهره: مکتبه مصر الجدیده. (1387ق)

شاطبی، إبراهيم، موافقات، به کوشش مشهور بن حسن آل سلمان، قاهره: دار ابن عفان. (1417ق)

شافعی، محمد، الأم، بیروت: دارالمعرفه. (1410ق)

شنیوتی، منظور احمد، الاصول الذهبیة فی الرد علی القادیانیة، مکه: مکتبة الامدادیة. (1428ق)

شهرستانی، محمد، الملل و النحل، به کوشش محمد بدران، قاهره: مکتبة الانجلو مصریة. (1375ق/1956م)

شیبانی، محمد بن حسن، المبسوط، به کوشش ابوالوفا افغانی، کراچی: إدارة القرآن والعلوم الإسلامية. (بی تا)

صبری افندی، مصطفی، مجله الفتح، قاهره: مطبعه السلفیه و مکتبتها. (1347ق)

صبری افندی، مصطفی، مسأله ترجمه القرآن، قاهره: مطبعه السلفیه و مکتبتها. (1351ق)

طباطبایی، محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، قم، دقتر انتشارات اسلامی جامعه ی مدرسین حوزه علمیه قم. (1374ش)

طبرانی، سليمان بن أحمد، المعجم الأوسط، به کوشش طارق بن عوض‌الله و عبد المحسن بن إبراهيم الحسيني، القاهرة: دارالحرمين. (1415ق)

طوسی‌، محمد بن حسن، الخلاف، به کوشش جمعی از محققین، قم: مؤسسة النشر الإسلامي. (1407ق)

عاملی، جعفر مرتضی، علي(ع) و الخوارج تاريخ ودراسة، بیروت: المرکز الاسلامی للدراسات. (بی‌تا)

فتح الهی، ابراهیم، متدولوژی علوم قرآن، تهران، دانشگاه امام صادق(ع). (1388ش)

فخر رازی، محمد بن عمر، التفسیرالکبیر، بیروت: دارالكتب العلمية. (1421ق)

قماش، عبدالرحمن بن محمد(2009)، الحاوی فی تفسیر القرآن الکریم، بی‌ مک. [website]<https://archive.org/stream/alhawy/v1#page/n271/mode/1up >, accessed 28 October 2015

نجار، علی، اصول و مبانى ترجمه قرآن‏، رشت:کتاب مبین. (1381ش)

یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی(تاریخ انتشار به زبان اصلی 2002م). (1389ش)

مخلوف، عبدالرئوف، الباقلانی و کتابه اعجاز القرآن، بیروت: بی نا. (1978م)

مشکور، محمد جواد، فرهنگ فرق اسلامی، مشهد: آستان قدس رضوی. (1372ش)

مرغینانی، برهان‌الدین، الهداية في شرح بداية المبتدي، به کوشش طلال یوسف، بیروت: دار احياء التراث العربي. (بی تا)

مطهری، مرتضى، مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى، قم: صدرا. (1372ش)

معرفت، محمدهادی، «مدخل اعجاز القرآن» دایره المعارف بزرگ اسلامی، ج9، تهران: انتشارات دایره المعارف بزرگ اسلامی. (1379ش)

مک‌دانل، دایان، مقدمه‌ای برنظریه های تحلیل گفتمان، ترجمه حسین‌علی نوذری، تهران: فرهنگ‌گفتمان(تاریخ انتشار به زبان اصلی 2002م). (1380ش)

هاشمی، سید احمد، «مدخل ترجمه قرآن» دانش نامه جهان اسلام، ج7، تهران: دانش نامه جهان اسلام. (1382ش)

یارمحمدی، لطف‌الله، گفتمان شناسی رایج و انتقادی، تهران: هرمس. (1383ش)

Berkes, Niyazi(1998), The Development of Secularism in Turkey, New York: Routledge.

Epstein, Charlotte(2008), The Power of Words in International Relations: Birth of an Anti-Whaling Discourse, The MIT Press: London, England.

Discourse. (n.d.). In Merriam-Webster’s online dictionary (11th ed.). Retrieved from <http://www.merriam-webster.com/dictionary/discourse> accessed 11 October 2015.

Zellig, S. Harris(1970), Papers in Structural and Transformational Linguistics. Dordrecht/ Holland: D. Reidel., x, 850 pp. [Collection of 37 papers originally published 1940-1969.]

Muhammad Ali (2010). The Holy Quran: Arabic text with English translation and Commentary, U.K: Ahmadiyya Anjuman Lahore Publications.

چاپ‌شده

2018-09-06

ارجاع به مقاله

Karimi, M., Shojaei, H., & Alimohammadi, M. (2018). تفاوت‏‌های گفتمانی دیدگاه‌های ترجمه‏‌ناپذیری قرآن کریم. فصلنامه مطالعات ترجمه ایران, 16(61), 21–34. Retrieved از https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/374

شماره

نوع مقاله

مقاله علمی-پژوهشی