کارکردهای ترجمه در حوزۀ ادبیات ملل (با تأکید بر ادبیات فارسی و عربی)

چکیده

با در نظر داشتن این موضوع که ترجمه نخستین وسیله برای عبور از مرز یک ادبیات و ورود به قلمرو «دیگری» است و یکی از عواملی است که از در لاک خود فرورفتن و در انزوا زیستن ادبیات یک ملت و در نتیجه انحطاط آن جلوگیری می‌کند، پژوهش حاضر سعی دارد نشان دهد ترجمه در پیدایش و جهت‌گیری روابط ادبیات ملل و نیز در نقل و انتقال‌های میان ملل نقش دارد و حتی در ادبیات تطبیقی که یکی از حوزه‌های مرتبط با ادبیات ملل است جایگاه تأثیرگذاری دارد. در این نوشتار – که از نخستین کوشش‌ها برای دستیابی به هدف مذکور است – ابتدا به برخی از کارکردهای ترجمه در حوزۀ ادبیات ملل (تأثیر نوع اثر ترجمه شده بر ادبیات مقصد، شناخت تاریخ ملل با مطالعۀ نوع آثار ترجمه‌شده، تأثیرگذاری بر تاریخ ملل، شیفته ساختن مخاطب زبان مقصد به ادبیات مبدأ) اشاره شده است. سپس به‌طور ویژه و برای نشان دادن رابطۀ تأثیر- تأثری ادبیات فارسی و عربی از طریق ترجمه، به معرفی و تحلیل برجسته‌ترین کارکردهای ترجمۀ متون پهلوی به عربی (ایجاد تاریخ‌نگاری در فرهنگ و ادبیات عربی، آفرینش تمثیل‌های حیوانات با درونمایۀ سیاسی، استفاده از گفتگو و مناظره در ساختار متون ادبی، رونق علوم ادبی به‌ویژه در حوزۀ بلاغت و آیین ترسل، داستان‌نویسی و رونق ادبیات روایی) پرداخته شده است.