بازتاب بومی‌‌گرایی در یک ترجمة ادبی: برگردان انگلیسی کاستلو از بوف کور هدایت

چکیده

با عنایت به چهارچوب نظری تحلیل و ارزیابی متون ترجمه شده که از سوی حتیم و میسن (1990، 1991، 1997) و نیز میسن (1994) ارائـه شده و به مقوله‌های ژانر، گفتمان و متن، به مثابـة منظومه‌ای نشانه‌شناسی می‌نگرد که در قلمرو آن پدیدآورندگان متون به بیان ایدئولوژی و جهان‌بینی خویش می‌پردازند، چهارچوب انتقادی کالزادا پرز (2002) برای نقد و تحلیل متون ترجمه، و نیز بر مبنای تقسیم‌بندی دوگانه‌ای که از سوی شلایر ماخر (1813) پیشنهاد شده و به طور کلی دو روش ترجمه ــ یعنی "بیگانه‌گرایی"/"بومی‌گرایی" ــ را بر آثار ترجمه‌ای حاکم می‌داند، این پژوهش به مطالعة تبعات ایدئولوژیک ترجمة انگلیسی رمان بوف کور، اثر صادق هدایت، نویسندة معاصر، می‌پردازد، که در سال 1957 میلادی به دست دزموند پاتریک کاستلو گردانیده شده است. مقاله در چهارچوب ویژگیهای مربوط به ژانر، گفتمان و متن، آن دسته از تغییرات ترجمه را که می‌توان نمایانگر "بومی‌گرایی" دانست مورد بررسی قرار داده و به تفسیر و تحلیل پیامدهای ایدئولوژیک آنها پرداخته است. دلیل انتخاب یک اثر ادبی فارسی و ترجمة آن به انگلیسی، بررسی فرضیه‌ای است که از سوی ونوتی (1995) پیشنهاد شده و مدعی است به دلیل تداول فراگیر زبان انگلیسی به منزلـة "زبان مسلط" در جهان امروز و در نتیجه سلطة فرهنگ آنگلوساکسون- آمریکایی، در دو، سه سدة اخیر، عموم مترجمانی که از سایر زبانها آثاری را به انگلیسی گردانیده‌اند به راهکار "بومی‌گرایی" گرایش داشته‌اند. نگارنده در تحلیل نهایی خود نتیجه‌گیری می‌کند که ترجمة کاستلو از اثر هدایت را نیز می‌توان مصداقی از فرضیة "بومی‌گرایی" ونوتی دانست.