نقش حمایت دربار در انتخاب آثار ترجمه‌شده در دارالترجمۀ دولتی در عصر ناصری
چکیده
پژوهش حاضر آثار ترجمه‌شده را در دارالترجمۀ دولتی عصر ناصرالدین شاه قاجار بررسی می‌کند. هدف واکاوی حمایت دربار از ترجمه و نقش آن در انتخاب کتاب برای ترجمه در دارالترجمه است. برای این منظور، از طریق جست‌وجو در کتابخانه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی آنلاین، فهرستی از آثار ترجمه‌شده در دارالترجمه تهیه شد، سپس، در چارچوب نظریۀ حمایت لفور، حمایت شاه از ترجمۀ بعضی آثار و بی‌توجهی او به آثار دیگر تحلیل شد. ترجمه‌های یافت شده بر اساس محتوا و مضمون به ده دسته تقسیم شدند: سفرنامه، اخبار و مقالات، تاریخ، متون ادبی، سیاست روز، جغرافیا، علوم، متون نظامی، اقتصاد و سایر. علائق شاه و احساس نیاز او به ترجمه شدن برخی کتاب‌ها و همچنین تلاش رئیس دارالترجمه برای تعلیم و تربیت شاه و آگاهی دادن به او از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در انتخاب آثار برای ترجمه تشخیص داده شد. بیشترین متن‌های ترجمه‌شده سفرنامه‌ها، کتاب‌های تاریخی و اخبار و مقالات مطبوعات بودند. علاوه بر این‌ها، به متن‌های حوزۀ ادبیات، سیاست روز، جغرافیا، علوم و همچنین کتاب‌های نظامی نیز توجه شده بود. اما در حوزه‌هایی مانند اقتصاد، کشاورزی و آشپزی فقط تعداد انگشت‌شماری کتاب ترجمه شده بود و در برخی حوزه‌ها مانند فلسفه، جامعه‌شناسی، آموزش و پرورش، حقوق، قوانین مترقی و ادیان، با وجود این که روشنفکران خارج از حاکمیت به آن‌ها توجه کرده بودند، هیچ کتابی برای ترجمه انتخاب نشده بود. عدم انتخاب آثار برای ترجمه در این حوزه‌ها با بی‌میلی شاه برای ایجاد اصلاحات و تغییر در وضع موجود مرتبط دانسته شد.
کلمات راهنما:
دارالترجمۀ دولتی, عصر ناصری, حمایت, انتخاب اثر برای ترجمهمراجع
آدمیت، فریدون (1378). امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی، چاپ هشتم.
آدمیت، فریدون (1385). اندیشۀ ترقی و حکومت قانون، عصر سپهسالار، تهران: خوارزمی، چاپ سوم.
آدمیت، فریدون (1387). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران: گستره.
آذرنگ، عبدالحسین (1394). تاریخ ترجمه در ایران: از دوران باستان تا پایان عصر قاجار، تهران: ققنوس.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان (1370). روزنامۀ خاطرات اعتمادالسلطنه، به کوشش ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
امانت، عباس (1385). قبلۀ عالم، ناصرالدین شاه و پادشاهی ایران، ترجمۀ حسن کامشاد، تهران: کارنامه، چاپ سوم.
حائری، عبدالهادی (1380). نخستین رویارویی‌های اندیشه‌گران ایران با دو رویۀ تمدن بورژازی غرب، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.
غفاری، محمدعلی (1361). خاطرات و اسناد محمدعلی غفاری، به کوشش منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.
ناظم‌الدوله، میرزا ملکم خان (1389). نامه‌های میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله، به کوشش علی اصغر حقدار، تهران: چشمه.
Asimakoulas, D. (1998). ‘Rewriting,’ in M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge Encyclopedia of Translation Studies, New York: Routledge (pp. 241–245).
D’hulst, L. (2010). ‘Translation history,’ in Y. Gambier & L. van Doorslaer (Eds.), Handbook of Translation Studies, Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins Publishing Company (pp. 397–405).
Lefevere, A. (1985). ‘Why Waste Our Time on Rewrites? The Trouble with Interpretation and the Role of Rewriting in an Alternative Paradigm,’ in T. Hermans (Ed.) The Manipulation of Literature: Studies in Literary Translation, New York: Routledge (pp. 215–243).
Lefevere, A. (1992). Translation, Rewriting and the Manipulation of Literary Fame, London & New York: Routledge.
Tahir-Gürçağlar, Ş. (2013). ‘Translation history,’ in C. Millán & F. Bartrina (Eds.), The Routledge Handbook of Translation Studies, London and New York: Routledge (pp. 131–143).
کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، نسخ عکسی، اسناد و مدارک سیدجمال‌الدین اسدآبادی، سند 54.
چاپ‌شده
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
مجوز
Copyright Licensee: Iranian Journal of Translation Studies. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution–NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0 license).
