بررسی ترجمۀ دفتر اول مثنوی از علی عباس زلیخه بر اساس نظریۀ مونا بیکر

چکیده

از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی مترجم در ترجمه آثار ادبی ترجمه شعر است که علاوه بر انتخاب معادل‌های مناسب، انتقال مضامین و مقصود شاعر از اهمیت بسزایی برخوردار است که در نوع درک و فهم مخاطب و زیبایی‌شناسی أثر تأثیرگذار است. در برگردان آثار ادبی به‌ویژه شعر، علاوه بر گزینش معادل‌ها، توجه به ساختاردستوری حائز اهمیت است. با توجه به تفاوت ساختاری زبان‌ها جهت انتقال بهتر معنی و مفهوم از زبان مبدأ به زبان مقصد با تعادل در ترجمه این مهم امکان‌پذیر خواهد بود. در این پژوهش، با تکیه بر نظریۀ «تعادل دستوری» مونا بیکر به روش توصیفی-تحلیلی، ساختار دستوری ترجمۀ دفتر اول مثنوی مولانا در انتقال مفاهیم اشعار در دو بخش بررسی شده است. بخش اول ساخت واژه‌ها شامل شمار، جنسیت و شخص، زمان دستوری و وجه فعل، حالت فعل و در بخش دوم ساخت دستوری ترجمه مورد بررسی قرار گرفته است و ضمن اشاره به نمونه‌هایی از اشعار ترجمه شده توسط زلیخه به نقد و بررسی ترجمه پرداخته شده است. نتایج به‌دست آمده از این پژوهش بیانگر آن است که علی‌رغم تلاش زلیخه دربرگردان مفاهیم مثنوی به زبان عربی، خوانش غلط برخی ابیات توسط مترجم و عدم دقت درگزینش ساخت واژه‌ها و همچنین عدم رعایت ساخت دستوری، مترجم نتوانسته آنچه مقصود شاعر از ابیات است به‌درستی منتقل کند و فهم این أثر گرانقدر را برای مخاطب مشکل کرده است، به گونه‌ای که برخی از مفاهیم و مضامین بلند این گنجینه ارزشمند ادب فارسی به زبان عربی منتقل نمی‌گردد.