رویکردی انتقادی به بازترجمه در ایران: چارچوبی کارآمد برای آسیب‌شناسی بازترجمه‌ها

زهره قرائی

نویسندگان

زهره قرائی ^📧 دانشگاه کاشان

چکیده

گرچه بازترجمه به دلایل توجیه‌پذیر امری بایسته است، اما عدم رعایت قانون کپی‌رایت در ایران و نبود قوانین مشابه و نظارت هد فمند در زمینۀ نشر به این حوزه صدمات بسیاری وارد کرده‌است. در چنین شرایطی، رسالت پژوهش و تأملات روشمند در بازترجمه‌ها بر دوش متخصصان است. بااین‌حال، تمرکز عمدۀ مطالعات موجود بر صحت‌سنجی فرضیۀ برمان بوده‌است. در این مطالعه، ضمن تأکید بر لزوم تأملات و پژوهش‌های روشمند آسیب‌شناسانه، دو هدف دنبال شده‌است. ابتدا به بررسی تحلیلی رویکردهایی به بازترجمه پرداخته‌شده‌است که در بافت ایران موردتوجه نبوده‌اند و ضمن ارائۀ یک دسته‌بندی، به کارایی هر رویکرد برای تبیین و آسیب‌شناسی بازترجمه پرداخته شده‌است. این تحلیل نشان داد که نظریۀ روایت بستری غنی و فلسفی برای توجیه وجود بازترجمه به دست می‌دهد، بااین‌حال آسیب‌شناسانه نیست. اما، می‌توان از رویکرد بینامتنی با تمرکز به رابطۀ بین بازترجمه‌ها به‌عنوان چارچوبی استفاده کرد که قابلیت تعیین اصالت بازترجمه را در پژوهش‌های آسیب‌شناسانه دارد. هدف دوم این مطالعه بسط مفاهیم باختینی به‌عنوان چارچوبی نو برای تبیین بازترجمه است. برای این منظور، از مفاهیم باختینی «چندصدایی»، «گفتگومندی»، «همانندسازی»، «اصالت» و «شدن» استفاده شد. با استفاده از این مفاهیم، وجود بازترجمه توجیه و تبیین شد و به بحث دربارۀ بازترجمۀ اصیل و غیراصیل پرداخته شد.

کلمات راهنما:

بازترجمه, آسیب شناسی, فرضیۀ بازترجمه, نظریۀ روایت, بینامتنیت, مفاهیم باختینی

بیوگرافی نویسنده

زهره قرائی، دانشگاه کاشان

استاديار مطالعات ترجمه، گروه انگليسي، دانشكدۀ ادبيات و زبانهاي خارجي، دانشگاه كاشان، کاشان، ایران؛

مراجع

پاینده، ح. (1394، 12 آبان). آموزش نقد ترجمه در کشور صرفاً نظری است/رشته ترجمه را تقویت کنیم. فرهنگ امروز. http://farhangemrooz.com/news/39808

خزاعی¬فر، ع. (1397). در باب ترجمۀ مجدد. مترجم، 27(64)، 67–69.

کریمی¬بهبهانی، م. (1398، 27 اردیبهشت). بازترجمه¬ها بیشتر سوداگری در بازار نشر است. ایرنا. https://www.irna.ir/news/83317530

Bakhtin, M. (1981). The Dialogic Imagination. (M. Holquist, Ed., C. Emerson & M. Holquist, Trans.). University of Texas Press.

Bakhtin, M. (1984). Problems of Dostoevsky’s poetics (C. Emerson, Trans.). University of Minnesota Press.

Brownlie, S. (2006). Narrative theory and retranslation theory. Across Languages and Cultures, 7(2), 140–170. https://10.1556/Acr.7.2006.2.1

Canli, G., & Karadag, A. (2018). Retranslation of Faulkner`s Sanctuary in Turkish literature. Advances in Language and Literary Studies, 9(3), 173–184. http://dx.doi.org/10.7575/aiac.alls.v.9n.3p.173

Chan, L.T. (2004). Twentieth-century Chinese translation theory: Modes, issues and debates. John Benjamins.

Desmidt, I. (2009). (Re)translation revisited. Meta, 54(4), 669–683.

Feng, L. (2014). Retranslation hypothesis revisited: A case study of two English translations of Sanguo Yanyi – the first Chinese novel. Stellenbosch Papers in Linguistics Plus, 43, 69–86. https://10.5842/43-0-209

Flotow, L.V. (2009). This time ‘the Translation is Beautiful, Smooth and True’: Theorizing retranslation with the help of Beauvoir. In J. Day (Ed.) Translation in French and Francophone literature and film (pp. 35–50). Brill.

Gharaei, Z. (2021). Handling an object without leaving fingerprints? Translator’s presence in the Persian translations of The Dead. Journal of Language and Translation, 11(4), 59–77.

Gharaei, Z., & Dabaghi, A. (2014). What do voices say in The Garden Party? An analysis of voices in the Persian translation of Mansfield's short story. Journal of Language and Translation, 4(1), 91–100.

Gürçağlar, S.T. (2020). Retranslation. In M. Baker & G. Saldanha (Eds.), Routledge encyclopedia of translation studies (3rd ed., pp. 484–489). Routledge.

Gürçağlar, S.T. (2011). Gulliver travels in Turkey: Retranslation and intertextuality. In L. Weldy (Ed.), Crossing textual boundaries in international children’s literature (pp. 44–58). Cambridge Scholars Publishing.

Hermans, T. (1996). The translator's voice in translated narrative. Target, 8(1), 23–48. https://doi.org/10.1075/target.8.1.03her

Hermans, T. (2007). The conference of the tongues. St. Jerome.

Koskinen, K., & Paloposki, O. (2010). Retranslation. In Y. Gambier & L.V. Doorslaer (Eds.), Handbook of translation studies (pp. 294–298). John Benjamins.

Mousavi Razavi, M.S., & Tahmasbi Boveiri, S. (2019). A Meta-analytical critique of Antoine Berman’s retranslation hypothesis. Translation Studies Quarterly, 17(65), 21–36.

Saeedi, S. (2020). New perspectives on retranslation: The case of Iran. TranscUlturAl, 12(1), 27–46. https://doi.org/10.21992/tc29496

Sanatifar, M.S., & Etemadi, M. (2021). One step closer to the theorizing of Berman’s retranslation hypothesis: Analysis of Farsi (re)translations of The Little Prince. Journal of Foreign Language Teaching and Translation Studies, 6(1), 75–96. http://doi.org/10.22034/EFL.2021.272059.1074

Vahid Dastjerdi, H., & Mohammadi, A. (2013). Revisiting “Retranslation Hypothesis”: A comparative analysis of stylistic features in the Persian retranslations of Pride and Prejudice. Open Journal of Modern Linguistics, 3(3), 174–181. https://doi.org/10.4236/ojml.2013.33024

Zhang, H., & Ma, H. (2018). Intertextuality in retranslation. Perspectives: Studies in Translation Theory and Practice, 26(4), 576–592. https://doi.org/10.1080/0907676X.2018.1448875