فرم، ساحت ترجمه‌ناپذیر شعر
نازخوانی نظریۀ ادبی فرمالیسم در تبیین موانع ترجمۀ شعر
چکیده
شعر اگرچه از عناصر عمومی زبان بهره می‌گیرد، اما نحوۀ گزینش و چیدمان این عناصر است که آن را از نثر و سخنان معمول و رایج و تکراری متمایز می‌سازد؛ بر پایۀ آراء صورتگرایان روس، آنچه برجستگی و فخامت زبان شعر را موجب می‌شود، بهره‌گیری متفاوت شاعر از واژگان و قابلیت‌های زبانی در راستای ایجاد و طرح هنرسازه‌هاست. امری که در نهایت به ادبیّت می‌انجامد. درواقع ادبیّت، همان عاملی است که مادۀ ادبی را به یک اثر ادبی بدل می‌کند و زمانی آغاز می‌شود که هنرسازه‌های مشترک و بی‌شمارِ آثار ادبی از حالت مألوف و آشنای خود خارج شده و دیگرگونه بر خواننده ظاهر می‌شوند و آشنایی‌زدایی مصداق می‌یابد. اهمیت مؤلفۀ اخیر (آشنایی‌زدایی) در ایجاد زبان ادبی و اثر ادبی تا اندازه‌ای است که جاحظ شعریّت یک شعر را بر آن متمرکز می‌کند و شعر را غیر قابل ترجمه می‌داند. بر این اساس، پژوهش حاضر می‌کوشد تا با محور قرار دادن مؤلفه‌های شعرساز در نظریۀ صورتگرایان روس آسیب‌هایی را که در مسیر ترجمۀ شعر قرار دارد تبیین و توصیف نماید.
کلمات راهنما:
صورتگرایی، شعر، ادبیّت، هنرسازه، ترجمهمراجع
آتش‌برآب، حمیدرضا. (1388). عصر طلایی و عصر نقره‌ای شعر روس، تهران: نشر نی.
آیخن‌باوم، بوریس. (1392)، «نظریۀ روش فرمال»، نظریۀ ادبیات، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: دات، صص 31- 79.
احمدی، بابک. (1380)، ساختار و تأویل متن، تهران: مرکز.
برسلر، چارلز. (1392)، درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی، ترجمۀ مصطفی عابدینی، تهران: نیلوفر.
بریک، اوسیب. (1392)، «ریتم و نحو»، نظریۀ ادبیات، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: دات، صص 159- 169.
پاز، اکتاویو. (1353)، «ترجمه»، مجلۀ پیام یونسکو، شماره 66، صص 36- 40.
تری، ایگلتون. (1380)، پی درآمدی بر نظریۀ ادبی، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز.
توماشفسکی، بوریس. (1392)، «درون‌مایگان»، نظریۀ ادبیات، ترجمۀ عاطفه طاهایی، تهران: دات، صص 293- 341
جاحظ، عمرو بن بحر. (1948)، البیان و التبیین، المکتبه المصطفی البایی، القاهره.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1381)، «در ترجمه‌ناپذیری شعر»، مجلۀ ایرانشناسی، بنیاد مطالعات ایران، شماره 56، صص 743- 749.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1392)، موسیقی شعر، تهران: آگه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا، (1391)، رستاخیز کلمات (درس‌گفتارهایی دربارۀ نظریۀ ادبی صورتگرایان روس)، تهران: سخن.
شمیسا، سیروس. (1388)، نقد ادبی، تهران: میترا.
صفوی، کورش. (1390)، از زبان‌شناسی به ادبیات، جلد اول، تهران: پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی.
فضل، صلاح. (1985)، علم الاسلوب مبادئه و اجرائه، الهیئت المصریه العامه للکتاب.
کوهن، جان. (1986)، بنیه اللغه الشعریه، ترجمۀ محمد الولی و محمد العمری، دار توبقال للنشر.
منافی اناری، سالار. (1382)، «حدود ترجمه‌پذیری شعر»، فصلنامۀ مطالعات ترجمه، شماره 1، صص 9- 30.
منزوی، حسین. (1376)، از ترمه و تغزّل، تهران: روزبهان.
وبلاگ مریم جعفری آذرمانی. (www. iampoet.blog.ir)
ویس، احمد محمد. (1416)، الانزیاح بین نظریات الاسلوبیه و نقد العربی القدیم، جامعه حلب.
Downloads
چاپ‌شده
Versions
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
DOR
مجوز
Copyright Licensee: Iranian Journal of Translation Studies. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution–NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0 license).
