الف ترجمۀ کلیشه های جنسیتی: مطالعۀ موردی مجموعه داستان کاغذ دیواری زرد و رمان به رنگ ارغوان

احمد ایرانمنش; نرجس آسوده گان

نویسندگان

احمد ایرانمنش ^📧 Assistant Professor, Department of English Language, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Qom, Iran
نرجس آسوده گان

چکیده

صاحبنظران حوزۀ مطالعات ترجمه، نظیر هاوس، بسنت و لفور، همواره بر این نکته تأکید دارند که ترجمه یکی از الگوهای بارز تعامل میان دو فرهنگ است؛ بدین معنا که در ترجمه نه تنها دو زبان، بلکه دو فرهنگ با هم ارتباط برقرار می کنند. در این میان، کلیشه های جنسیتی به عنوان یکی از شاخصه های فرهنگی ممکن است به هنگام ترجمه دستخوش تغییراتی متناسب با فرهنگ زبان مقصد شوند. هدف پژوهش حاضر بررسی کلیشه های جنسیتی موجود در مجموعه داستان کاغذدیواری زرد و رمان به رنگ ارغوان و شناسایی راهکارهای ترجمه مورد استفاده در ترجمة فارسی این آثار جهت تشخیص رویکرد مترجمان در برگردان آنها می باشد. جهت انجام این کار، ابتدا کلیشه های جنسیتی موجود در نسخۀ اصلی آثار نامبرده شناسایی و استخراج گردید. سپس، راهکارهای به کار گرفته شده در ترجمة کلیشه ها مشخص شد. نتایج پژوهش نشان داد که مترجمان در 5/71 درصد از موارد، کلیشه های جنسیتی زبان مبدأ را عیناً به زبان مقصد انتقال داده اند و تنها در 5/28 درصد موارد دست به تغییر کلیشه ها زده اند. بر این اساس، راهکارهای مورد استفادة مترجمان به ترتیب کثرت کاربرد شامل حفظ معرف های جنسیتی (5%/71)، جایگزینی معرف های جنسیتی (12%)، تصریح معرف های جنسیتی (8%)، حذف معرف های جنسیتی (%5/5) و افزودن معرف های جنسیتی (3%) بوده است.

کلمات راهنما:

تفاوت های فرهنگی، راهبردهای ترجمه، کلیشه های جنسیتی، معرف های جنسیتی، نقش های جنسیتی

بیوگرافی نویسندگان

احمد ایرانمنش، Assistant Professor, Department of English Language, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Qom, Iran

احمد ایرانمنش، گروه ترجمه، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

احمد ایرانمنش، دکترای تخصصی مطالعات ترجمه و استادیار رشته مترجمی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران. وی علاوه بر تالیفات دارای ترجمه های متعدد در زمینه فلسفه و متون دینی بوده و مقالاتی را نیز در مجلات مختلف یا کنفرانسهای بین المللی ارائه نموده است. زمینه های مورد علاقه وی ترجمه شناختی و فرهنگی است.

نرجس آسوده گان

نرجس آسوده گان دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد در رشته مترجمی زبان انگلیسی از دانشگاه آزاد اسلامی قم می باشد. زمینه مورد علاقه وی ترجمه فرهنگی و ترجمه ادبی است.

مراجع

خجسته، ف، و قلندرزاده دریایی، ف. (1395). کلیشه های جنسیتی در رمان های عامه پسند فارسی. گردهمایی سراسری انجمن ترویج زبان و ادب فارسی ایران. https://sid.ir/paper/843983/fa

رحمانی فر، س. (1402). کلیشه های جنسیتی در گلستان و بوستان سعدی «براساس الگوی ترکیبی ماکیونس (2001) و تایلور (2003)». پژوهش‌نامه زنان، 14(2)، 141–167.‎ https://doi.org/10.30465/ws.2023.43089.3698

کاظمی، س. و نواح، ع. (1393). بررسی کلیشه های جنسیتی در آثار داستانی جلال آل احمد. جامعه شناسی هنر و ادبیات، 6(1)، 43–63. https://doi.org/10.22059/JSAL.2014.53609

مقدم، م. (1397). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر شکل‌گیری کلیشه‌های جنسیتی. دوماهنامه علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، 3(5)، 91–104.

نظری، ع. ا. (1395). دلايل و زمينه هاي شکل گيري پيشداوري و تصورات قالبي در بين گروه هاي هويتی (مطالعۀ موردی: دانشجويان دانشگاه تهران). فصلنامه سیاست، مجلۀ دانشكده حقوق و علوم سیاسی، 46(2)، 515–530.

Broverman, I. K., Vogel, S. R., Broverman, D. M., Clarkson, F. E. & Rosenkrantz, P. S. (1972). Sex-role stereotypes: A current appraisal. Journal of Social issue, 28(2), 59–78. https://doi.org/10.1111/j.1540-4560.1972.tb00018.x

Casey, B., Casey, N., Calvert, B., French, L., & Lewis, J. (2007). Television studies: The key concepts. Routledge.

Chamberlain, L. (1998). Gender Metaphorics in Translation. In M. backer (Ed.), Encyclopedia of Translation Studies, (pp. 93–96). Routledge.

Dukāte, A. (2007). Manipulation as a specific phenomenon in translation and interpreting. [Unpublished doctoral dissertation]. University of Latvia.

Fiske, S. T., Gilbert, D. T., & Lindzey, G. (Eds.). (2010). Handbook of Social Psychology, Volume 2 (Vol. 2). John Wiley & Sons.

Karoubi, B. (2013). Translating gender between English and Persian: Strategies and beyond. Babel, 59(4), 473–497. https://doi.org/10.1075/babel.59.4.06kar

Koinig, I., Diehl, S., & Terlutter, R. (2020). Gender‐Role Portrayals in Advertising: State of the Art and Cross‐Cultural Differences. In K. Ross, I. Bachmann, V. Cardo, S. Moorti, & C.M. Scarcelli (Eds.), The International encyclopedia of gender, media, and communication (pp. 1–7). Wiley Online Library. https://doi.org/10.1002/97811194.29.128.iegmc198

Lim, G., & Furnham, A. (2016). The universality of the portrayal of gender in television advertisements: An East-West comparison. Psychology, 7(13), 1608–1623.‏ https://doi.org/10.4236/psych.2016.713154

Lippmann, W. (1922). Public opinion. Macmillan.

Romaine, S. (1999). Communicating gender. Lawrence Erlbaum Associate, Publishers.‏

Simon, S. (1996). Gender in Translation: Cultural Identity and the Politics of Transmission. Routledge.

Von Flotow, L. (1997). Translation and Gender: Translating in the ‘Era of Feminism’. St. Jerome.

Williams, J. E., & Best, D. L. (1990). Measuring sex stereotypes: A multination study, Rev. Sage Publications.

Zhu, L. (2024). Gender Issues in Translation Studies: A Systematic Literature Review. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 14(2), 792–807.‏ https://doi.org/10.6007/IJARBSS/v14-i2/20426

Zhu, L., Ang, L. H., & Mansor, N. S. (2023). Manipulation of female stereotypes in Chinese translations of fragrance product descriptions. Theory and Practice in Language Studies, 13(1), 227–236. https://doi.org/10.17507/tpls.1301.26

Zhu, L., Ang, L. H., & Sun, Y. (2024). Distinguishing Transcreation From Translation: Exploring Strategies to Render Gender Stereotypes. SAGE Open, 14(4), 1–16. https://doi.org/10.1177/21582440241289818