لزوم اُنس با روابط بینامتنی در ترجمهٔ آثار ادبی انگلیسی : موردپژوهیِ آثار صالح حسینی

سجاد طهماسبی بویری; داریوش نژاد انصاری مهابادی; محمدتقی شاه نظری; محمود افروز

نویسندگان

سجاد طهماسبی بویری دانشجوی دکتری مطالعات ترجمه زبان انگلیسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران؛
داریوش نژاد انصاری مهابادی ^📧 استادیار آموزش زبان انگلیسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران؛
محمدتقی شاه نظری دانشیار آموزش زبان انگلیسی، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران؛
محمود افروز دانشیار مطالعات ترجمه، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران؛

چکیده

پژوهش داده‌محور پیش‌رو، بر پایۀ نظریۀ بینامتنیت کریستوا (1966) و مدل تحلیلی حتیم و میسن (1990)، به بررسی عناصر بینامتنی در پنج رمان انگلیسی می‌پردازد و راهکارهای صالح حسینی در بازنمایی این عناصر در ترجمه‌های فارسی را تحلیل می‌کند. برای این منظور، رمان‌های «دل تاریکی»، «لرد جیم»، «زیر کوه آتشفشان»، «موبی‌دیک یا نهنگ بحر» و «روشنایی در اوت» به‌صورت هدفمند انتخاب شدند. این آثار سپس با بهره‌گیری از مطالعات انتقادی ادبی موجود، از نظر ارجاعات ادبی و مذهبیِ پرتکرار و برجسته شناسایی، طبقه‌بندی و با ترجمه‌های فارسی آن‌ها مقایسه شدند. هدف اصلی این پژوهش، ارزیابی عملکرد مترجم در مواجهه با اشاره‌های بینامتنیِ دارای بار فرهنگی و معنایی بود. یافته‌ها نشان می‌دهد که این رمان‌ها حاوی عناصر بینامتنی گوناگونی در سطوح محلی و جهانی هستند که ممکن است درک آن‌ها برای خوانندگان زبان مقصد چالش‌برانگیز باشد. نتایج همچنین بیانگر آن است که مترجم، با بهره‌گیری از راهبردهایی مانند یادداشت‌های توضیحی (پانوشت و پیوست) و با تکیه بر تجربه‌ای پربار، دانش تخصصی در ترجمۀ ادبی و آشنایی عمیق با آثار اصلی و فرهنگ مبدأ، توانسته است این عناصر پیچیده را به ‌شیوه‌ای مؤثر به زبان مقصد منتقل کند. همچنین مشخص شد که شناخت دقیق انتظارات مخاطبان، در کنار توانش زبانی و فرهنگی مترجم، در موفقیت او در بازنمایی عناصر بینامتنی نقش اساسی ایفا کرده است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که در ترجمۀ آثار ادبی، تجربه، تخصص و توانش بینامتنی مترجم از عوامل کلیدی در ارتقای کیفیت ترجمه و افزایش درک خوانندگان به شمار می‌آیند.

مراجع

احمدگلی، ک.، و منبری، س. (۱۳۹۰). اشعار تی. اس. الیوت در زبان فارسی: بررسی موردی ترجمۀ تلمیحات. پژوهش ادبیات معاصر جهان، (۶۳)، ۲–۵.

طهماسبی ‌بویری، س.، و موسوی ‌رضوی، م. (۱۴۰۱). بازترجمه و سیر تحول توانش ترجمه‌ایِ مترجم: موردپژوهیِ آثار صالح حسینی. زبان‌پژوهی، ۴۳، ۹–۳۱.

فاکنر، و. (۱۴۰۰). روشنایی در اوت (ص. حسینی، مترجم، چاپ ۱). نیلوفر.

کُنراد، ج. (۱۳۶۲). لرد جیم (ص. حسینی، مترجم، چاپ ۲). نیلوفر.

کُنراد، ج. (۱۳۶۴). دل تاریکی (ص. حسینی، مترجم، چاپ ۳). نیلوفر.

لاوری، م. (۱۳۸۶). زیر کوه آتشفشان (ص. حسینی، مترجم، چاپ ۱). نیلوفر.

ملویل، ه. (۱۳۹۴). موبی دیک یا نهنگ بحر (ص. حسینی، مترجم، چاپ ۴). نیلوفر.

Abrams, M. H. (1993). A glossary of literary terms (6th ed.). Harcourt Brace College Publishers.

Allen, G. (2000). Intertextuality. Routledge.

Al-Kharabsheh, A. (2017). Qur’an-related intertextuality: Textual potentiation in translation. International Journal of Applied Linguistics & English Literature, 6(6), 1–6. http://dx.doi.org/10.7575/aiac.ijalel.v.6n.6p.195/

Conrad, J. (1996). Lord Jim (T. C. Moser, Ed.). Stanford University Press.

Conrad, J. (2003). Heart of darkness. Green Integer Paperback.

Farahzad, F. (2009). Translation as an intertextual practice. Perspectives: Studies in Translatology, 16(3–4), 125–131.

Farahzad, F., & Tahmasbi Boveiri, S. (2018). Lexical and paratextual differences in self-retranslation: A case study of Saleh Hosseini’s works. Iranian Journal of Translation Studies, 16(62), 25–40. Retrieved from https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/597/

Faulkner, W. (1987). Light in August. Penguin.

Hatim, B., & Mason, I. (1990). Discourse and the translator. London: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315846583/

Kristeva, J. (1980). Desire in language: A semiotic approach to literature and art (L. S. Roudiez, Ed.; T. Gora, A. Jardine, & L. S. Roudiez, Trans.). Columbia University Press.

Leppihalme, R. (1997). Culture bumps: An empirical approach to the translation of allusions. Multilingual Matters.

Lowry, M. (1947). Under the volcano. Iconic E-Books: Open Road Media.

Magendaz, S. (2006). Allusion as form: The Waste Land and Moulin Rouge. Orbis Litterarum, 62(2), 160–179. https://doi.org/10.1111/j.1600-0730.2006.00853.x/

Melville, H. (2012). Moby Dick. Arcturus Publishing.

Mousavi Razavi, M. S., & Tahmasbi Boveiri, S. (2019). A meta-analytical critique of Antoine Berman’s retranslation hypothesis. Translation Studies Quarterly, 17(65), 21–36. Retrieved from https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/700/

Sanatifar, M. (2015). Lost in political translation. (Mis)translation of an Intertextual reference and its political consequences: The case of Iran. The Journal of Specialized Translation, 24, 129-149. DOI:10.13140/RG.2.1.2586.8648/

Van Peer, W. (1988). The taming of the text: Explorations in language, literature and culture. Routledge.

Zhang, H., & Ma, H. (2018). Intertextuality in retranslation. Perspectives: Studies in Translation Theory and Practice, 27(4), 536–549. https://doi.org/10.1080/0907676X.2018.1448875/