استعاره‌های مفهومی زمان در ترجمۀ رباعیات خیام

چکیده

مطالعه حاضر در نظر دارد استعارات مفهومی زمان را بر اساس نظریه استعاره مفهومی، فرضیه شناختی ترجمه، و فرضیه ‏همگانی بودن یا فرهنگ-ویژگی مفهومی در ترجمه فیتزجرالد از رباعیات خیام بررسی کند و به این پرسش‌ها پاسخ دهد که آیا ‏تفاوتی بین نگاشت¬های استعارات مفهومی زمان در رباعیات خیام و استعارات مفهومی زمان در ترجمه¬های انگلیسی آن وجود ‏دارد؟ و اینکه مترجم چه راهبردهایی را در شرایط نگاشت یکسان و متفاوت به کار گرفته است؟ بنابراین، با استفاده از شیوه-‏های شناخت استعاره مفهومی، دو رباعی که حاوی استعارات مفهومی زمان بودند انتخاب شدند و با ترجمه¬های آنها مقایسه ‏شدند. نتایج نشان داد که در مورد مفهوم¬پردازی¬های همگانی و شبه-همگانی، شکل نگاشت¬های استعارات زمان در دو متن مبدأ ‏و مقصد یکسان است چرا که مترجم با شرایط نگاشت یکسان برخورد کرده است، در حالی‌که در موارد فرهنگ-ویژه، مترجم ‏که با شرایط نگاشت متفاوت برخورد کرده، شکل نگاشت‌ها را در زبان خود تغییر داده است و در نتیجه مفهوم¬پردازی¬ها نیز ‏در ترجمه متفاوت است. همچنین، مترجم از چندین راهبرد برای تغییر مفهوم¬پردازی استعارات زمان در شرایط نگاشت ‏متفاوت بهره جسته است که بیشترین استفاده به راهبرد «استعاره متجانس» مربوط می‌شود.‏