تأثیر ایدئولوژی بر راهبردهای دوبلۀ فارسی باب اسفنجی در شبکه‌های جم و پویا

چکیده

ترجمه متون سمعی و بصری عمدتاً به خاطر داشتن وجوه چالش‌برانگیز متعدد است و باید جوانب زبانی و بصری هر دو مد نظر قرار گیرند. پژوهش حاضر، با تمرکز بر شخصیت‌پردازی، دو هدف زیر را دنبال می‌کند: 1) بررسی ردپای ایدئولوژی در راهکارهای اقتباس و بومی‌سازی به کار گرفته شده توسط دوبلورها در ترجمه باب اسفنجی و 2) پی بردن به هرگونه تغییر در شخصیت‌پردازی که حاصل اتخاذ راهکارهای انطباق و بومی‌سازی باشد. بدین منظور، 14 قسمت از سریال باب اسفنجی شلوار مکعبی و دو ترجمه آن در شبکه‌های پویا و جم جونیور برای بررسی انتخاب شدند. راهکارهای به کار رفته در ترجمه کارتون‌ها بر اساس مدل انطباق باستین (2005) مشخص شدند. پس از آن، به منظور تشخیص دلایل به‌کارگیری هر راهکار، از مدل کدهای دلالت‌کننده چام (2004) استفاده شد. در گام بعدی، بر اساس راهکارهای اتخاذ شده توسط دوبلورها، ایدئولوژی دو شبکه و ایدئولوژی جامعه ایران در رابطه با مفهوم کودکی معین گردید. یافته‌های پژوهش نشان داد در حالی که «آوانویسی» پربسامدترین راهکار در شبکه جم جونیور بود، در شبکه پویا «بسندگی فرهنگی/موقعیتی» بیشترین فراوانی را داشت. طبق یافته‌های تحقیق، ترجمه شبکه پویا مقصدمحور است، با متنی آشناتر و پذیرفته‌تر در فرهنگ مقصد، در حالیکه ترجمه شبکه جم جونیور مبدأمحور است. همچنین نشان داده شد که برخی شخصیت‌ها در شبکه پویا، با خشونت کمتر و ادب بیشتر نشان داده شده‌اند.