در ترجمه‌پذیری یا ترجمه‌ناپذیری گفتمان طنز

چکیده

ادب معاصر فارسی – به ویژه در آستانۀ مشروطیت و پس از آن تا روزگار کنونی – «طنز» را یک نوع ادبی مستقل و گفتمانی انتقادی می‌شناسد که با هدف اصلاح و بهتر کردن اوضاع زمانه می‌کوشد تا با دستمایۀ طعنه و ریشخند، بی‌عدالتی‌ها، زشتی‌ها و کژی‌های اجتماعی و سیاسی را برجسته سازد و به همگان نشان دهد. این مقاله به موضوع ترجمۀ طنز از زبانی به زبان دیگر، و در حقیقت از فرهنگی به فرهنگ دیگر، پرداخته و این پرسش را مطرح می‌کند که آیا، بر پایۀ «اصل تأثیر مشابه» نایدا (۱۹۶۴)، طنز می‌تواند مرزهای جغرافیایی و فرهنگی را در نوردد؟ در این مقاله نخست از منظر ترجمه متون طنز به دو دستۀ «فرم-مدار» و «معنا-مدار» تقسیم‌بندی می‌شوند؛ وی‍‍‍ژگی‌های لفظی متون طنز «فرم-مدار»، از قبیل جناس، ایهام، واج‌آرایی، و … به ندرت ترجمه‌پذیرند؛ بر این اساس، با ارائۀ نمونه‌هایی به انگلیسی و فارسی، چند و چون برگردان گفتمان طنز و دشواری‌های فراروی مترجمان در این راه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.