در جستجوی مدلی برای تحلیل 'بوطیقای ترجمه'

چکیده

نظریه‌‌پردازان و محققان مطالعات ترجمه از بوطیقا به‌‌عنوان یکی از مفاهیم مطرح در حوزه مطالعات ادبی بهره برده‌‌اند و بدین سبب تعریف این مفهوم می‌‌تواند دست‌‌مایه کار پژوهشگران مطالعات ترجمه در نظر گرفته شود. به این ترتیب، تحقیق حاضر شصت و دو پژوهش متمرکز بر بوطیقای ترجمه را به روش فراتحلیل بررسی کرده است تا نه‌‌تنها به تعریفی روشن از این مفهوم در حوزه مطالعات ترجمه دست یابد، بلکه چارچوبی مشخص برای تحلیل آن پیشنهاد کند. از این بررسی انتقادی چنین برمی‌‌آید که بیشتر پژوهش‌‌های بررسی شده مفهوم بوطیقا را به موضوعات مختلفی همچون «تاریخ ترجمه شعر»، «تاریخ ادبی»، «سبک نویسنده یا مترجم» و مانند آنها ربط داده‌‌اند٬ بی‌‌آنکه تعریف روشنی از این مفهوم در چارچوب تحقیق خود به‌‌کار برده باشند. از این میان٬ تنها سه تحقیق انجام شده توسط پوپویچ (۱۹۶۸/۱۹۷۱)٬ لفور (۱۹۹۲) و بارنستون (۱۹۹۳) تعریف‌‌های کاربردی از ’بوطیقای ترجمه‘ ارائه داده‌‌اند. اگرچه این تعریف‌‌ها کاستی‌‌هایی دارند، پژوهش حاضر با اتکاء به تعاریف و نظرات اصلی مطرح شده در این سه پژوهش این امکان را می‌‌یابد تا مفهوم بوطیقا را مورد بازبینی قرار دهد و آن را به دو صورت از این مفهوم یعنی ’بوطیقا به‌‌معنای اخص‘ به‌‌منزله ’بوطیقای نظام ادبی‘ و ’بوطیقای ترجمه‘ طبقه‌‌بندی کند و سپس روابط بین این دو را مشخص سازد. در این راستا٬ مفهوم بوطیقا را در رابطه با مطالعات ترجمه مورد بازبینی قرار می‌‌دهد تا در بافت تاریخی ترجمه به تعریفی مشخص از ’بوطیقای ترجمه‘ و مدلی برای تحلیل این مفهوم دست یابد. به‌‌علاوه٬ از طریق این مدل٬ نقش ترجمه در شکل‌‌گیری ’بوطیقای نظام ادبی‘ و ’بوطیقای ترجمه‘ تعیین می‌‌شود.