بررسی استفتائات و نظرات مراجع تقلید و مجتهدان در حوزۀ ترجمه:  مالکیت مترجم و احکام شرعی مترجمان

مهدی لوائی مقدم

نویسندگان

مهدی لوائی مقدم ^📧 دانشگاه بیرجند

چکیده

مبحث احکام شرعی حوزۀ ترجمه، در نگاه اول، کمی نامأنوس به نظر می‌رسد؛ ولی با کمی تحقیق و مطالعه، می‌توان به اهمیت آن پی‌ برد. به اذعان همۀ فقها، جلب مصالح و دفع مفاسد، اهدافی هستند که در همۀ احکام و استفتائات مراجع وجود دارد. بنابراین، شایسته است، مترجمان کشور اسلامی ایران، وجود مراجع و مجتهدان را غنیمت شمرده و در حل مسائل فقهی حوزۀ ترجمه، از آنها استمداد بطلبند. بدون شک، پرداختن به همۀ مسائل شرعی این حوزه، در یک تحقیق مقدور نمی‌باشد. در نتیجه، در این پژوهش، مبحث مالکیت فکری مترجمان (حق انتشار، حرمت نام و حرمت اثر) و همچنین احکام شرعی مربوط به مترجمان، مورد تحقیق و بررسی قرار گرفت. پس از استخراج و تحلیل استفتائات و ادله مراجع عظام تقلید و مجتهدان، مشخص شد، در رابطه با مالکیت فکری مترجمان، در نهایت یازده تن، موافق و یک نفر، مخالف این حقوق هستند. در بخشی دیگر از این تحقیق، به استخراج، تحلیل و بررسی استفتائات مراجع عظام و مجتهدان، در رابطه با مترجمان پرداخته شد. در نهایت مسائل مبتلابه و شرعی مترجمان، برحسب میزان تکرار، به پنج گروه اولویت‌بندی گردید. این موضوعات به ترتیب عبارتند از: الف. مسائل مربوط به حقوق معنوی مترجمان، ب. مسائل مرتبط با ترجمۀ قرآن کریم، ج. حقوق مادی مترجمان و شروط ضمن عقد قراردادهای ترجمه، د. مسائل مربوط به بازار کار ترجمه و هـ.. مسائل متفرقه.

کلمات راهنما:

مراجع تقلید, استفتائات, احکام شرعی

بیوگرافی نویسنده

مهدی لوائی مقدم، دانشگاه بیرجند

دانشجوی کارشناسی ارشد مترجمی زبان انگلیسی، گروه زبان انگلیسی، دانشکده زبان و ادبیات، دانشگاه بیرجند، ایران؛

مراجع

افشاری قزوینی، م. (۱۳۸۳). حمایت از اسرار تجاری و توجیه مالکیت معنوی (نقدی بر نظریۀ هتینگر). ماهنامۀ کانون. ۵۴، ص ۹۷–۱۱۴.

بهجت، م. ت. (۱۳۸۸، ۵ شهریور). حکم تکثیر و چاپ تولیدات دارای حق معنوی از دیدگاه شرعی. مسئله ۴۰۸۴ و ۴۰۹۱، شناسه ۶۷۹۴ و ۶۸۰۱ برگرفته از سایت رسمی آیت‌الله بهجت Bahjat.ir/fa/ استفتائات.

حسینی شیرازی، س. م. (۱۳۶۶). الفقه: موسوعه استدلالیه فی الفقه الاسلامی. لبنان: دارالعلوم. تجدید چاپ قم: مؤسسة الفکرالاسلامی.

حکمت‌نیا، م. (۱۳۸۸). بررسی فقهی و اقتصادی مالکیت فکری. فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، ۹(۳۳)، ص ۱۷۹–۲۱۱.

خامنه‌ای، س. ع. (۱۳۸۹، ۲ آبان). استفتاء از رهبر انقلاب دربارۀ مالکیت فکری. برگرفته از http://farsi.khamenei.ir/treatise-index

خامنه‌ای، س. ع. (۱۴۰۰، ۶ مهر). حقوق چاپ، تألیف و کارهای هنری. برگرفته از http://farsi.khamenei.ir/treatise-index

خمینی، ر. (۱۳۶۸). کتاب البیع. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج ۱، چ ۴.

خمینی، ر. (۱۳۷۹). تحریرالوسیله. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

زرکلام، س. (۱۳۸۸). حقوق مالکیت ادبی-هنری. تهران: انتشارات سمت، ص ۵–۲۳.

سلطانی، ع. (۱۳۸۶). بررسی حقوق ترجمه و مترجم در فقه و حقوق موضوعه. مطالعات اسلامی ۱(۷۵)، ۷۸–۱۰۴.

سیستانی، س. ع. (۱۳۸۸). الفتاوی و المیسره العبادات. قم: دارالزهرا (س).

سیستانی، س. ع. (۱۳۹۷، ۸ مرداد). اهمیت و چگونگی یادگیری احکام الهی. برگرفته از https://www.sistani.org/persian/book/25103/4001/

شبیری زنجانی، س. م. (۱۴۰۰، ۲۵ مهر). مسائل شرعی. وبسایت رسمی آیت الله شبیری زنجانی www.zanjani.ir

صادقی، م. (۱۳۹۴). احکام رایانه و اینترنت. قم: نشر معروف.

صافی گلپایگانی، ل. (۱۳۹۶، یکم اردیبهشت). مشروعیت حقوق مالکیت فکری. برگرفته از سایت رسمی آیت‌الله صافی گلپایگانی www.saafi.com/Istifta

طباطبائی حکیم، م. ت. (۱۳۷۶). الاصول العامه للفقه المقارن. قم: مجمع جهانی اهل بیت (ع). ج ۱، ص ۱۹۷–۱۹۸.

قبولی، م. م. و محسنی، س. (۱۳۹۶). حمایت از حقوق معنوی هنرمندان مجری اثر در حقوق ایران، فرانسه و اسناد بین‌المللی. حقوق خصوصی. ۲ (۱۴)، ۲۱۷–۲۳۹.

گیاهپور، ه. (۱۳۹۵). مبانی فقهی حقوق مالکیت معنوی (فکری). پویش در آموزش علوم انسانی، ۲(۵)، ۳۶–۵۰.

لوائی مقدم، م. (۱۴۰۰). احکام حقوقی و شرعی ترجمه در ایران: بررسی میزان آگاهی مترجمان زبان انگلیسی از احکام ترجمه. فصلنامۀ مطالعات ترجمه ایران،۱۹(۷۶)، ۲۵–۴۵.

مکارم شیرازی، ن. (۱۳۸۵). دائره المعارف فقه مقارن. قم: انتشارات مدرسه امام علی ‌بن ابیطالب (ع).

مکارم شیرازی، ن. (۱۳۹۸، ۵ شهریور). جامع‌المسائل، مسائل مبتلابه. برگرفته از https://makarem.ir/ahkam/en/home/istifta/260032/

مکارم شیرازی، ن. (۱۳۹۹، ۲۲ آبان). حقیقیه بودن قضایای احکام شرعیه. برگرفته از سایت رسمی آیت‌الله مکارم شیرازی، صفحه مسائل فقهی https://www.makarem.ir/main.aspx?lid=0&typeinfo=1&catid=25445&pageindex=1&mid=410575

مکارم شیرازی، ن. (۱۴۰۰، ۶ آبان). حکم شرعی مالکیت فکری. برگرفته از سایت رسمی آیت‌الله مکارم شیرازی https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=&mid=260641

وحید خراسانی، ح. (۱۳۹۹، ۲۶ مرداد). استفتائات آیت الله وحید خراسانی پیرامون حقوق مالکیت فکری و معنوی. برگرفته از https://portal.anhar.ir/node/11645#gsc.tab=0