به‌سوي مبنايي نظري برای انتخاب کتاب سال در حوزۀ ترجمه ادبی

سمیه دلزنده روی; علی خزائی فر

نویسندگان

سمیه دلزنده روی ^📧 نویسنده مسئول: استادیار، گروه مطالعات ترجمه، دانشکده زبان¬های خارجی، دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان، رفسنجان، ایرانة
علی خزائی فر سردبیر فصل‌نامه مترجم، مشهد، ایران

چکیده

این پژوهش بر آن است تا ضمن ارزیابی انتقادی معیارهای انتخاب جایزۀ كتاب سال جمهوری اسلامی، معیارهایی مبتنی بر مبانی نظری در مطالعات ترجمه جهت استفادة داوران برای انتخاب بهترین ترجمۀ ادبی در جایزۀ کتاب سال ارائه دهد. بدین‌منظور پس از تهیة فهرستی از کتاب‌های ترجمه‌شدۀ برندۀ جايزۀ كتاب سال (با تمرکز بر آثار ادبی)، به روش تاریخی و با رویکرد كيفي‌کاربردی معيارهايی را كه طی 36 سال برای انتخاب بهترین ترجمة ادبی به كار گرفته شده از فرم‌های داوری آثار ترجمه‌شده، آیین‌نامۀ جایزۀ کتاب سال و کتاب دوجلدی آیینه دوران استخراج کرده و پس از توصيف به ارزيابی انتقادی آنها پرداخته است. به‌علاوه با توجه به كاركردهای ترجمۀ ادبی، کوشیده معيارهايی كيفی تعريف كند تا راهكاری عملی برای داوران جايزة كتاب سال در بخش ترجمۀ ادبي باشد. در آخر سه ملاک عمده برای ارزیابی کیفی ترجمۀ ادبی جهت اعطای جایزۀ کتاب سال پیشنهاد می‌دهد: ملاک اول «افزودن بر تنوع و غنای ادبیات در فرهنگ بومی است». این ملاک در برگۀ ارزیابی کتاب سال برای ترجمۀ متون ادبی هم مطرح شده ولی اجزای آن به درستی توصیف نشده است. ملاک دوم «حفظ و تحکیم و افزودن بر قابلیت‌های زبان بومی» است. این ملاک اصلاً در برگۀ ارزیابی کتاب سال برای انتخاب ترجمۀ ادبی برتر نیامده است. ملاک سوم «ارائۀ تصویری هرچه شبیه‌تر از متن اصلی در زبان بومی» است و شامل شباهت‌های معنایی و سبکی می‌شود. این ملاک نیز در برگۀ ارزیابی کتاب سال به صورتی ناقص مطرح شده است.

کلمات راهنما:

ترجمة ادبی، جایزه، کتاب سال، مبنای نظری، معیار

مراجع

آزادی بوگر، امید (۱۳۹۶). ادبیات جهان و ترجمه. فصلنامۀ مترجم، ۲۶ (۶۲)، صص. ۶۱-۵۷.

پاینده، حسین (۱۳۹۸). ترجمه ادبی و نسبت آن با تولید ادبیات. فصلنامۀ مترجم، ۲۷ (۶۷)، صص. ۲۰-۷.

پدرام، نگار (۱۳۸۳). جایزۀ کتاب سال به سود نویسنده است یا کتاب؟ کتاب ماه کودک و نوجوان، ۸۹، اسفندماه، صص. ۷-۱۱.

حسین‌بر، محمد عثمان (1383). ارزیابی کمّی نوزده دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، طرح¬های ملی.

جعفری‌قنواتی، محمد (۱۳۹۵). کتاب سال و موضوع ترجمه. فصلنامۀ نقد کتاب ادبیات. ۲ (۸)، صص. ۳-۴.

خانۀ کتاب (۱۳۹۷). آینۀ دوران، تهران: خانۀ کتاب، ج. ۱ و ۲.

خرمشاهی، بهاءالدین (۱۳۷۰). مصاحبه با بهاءالدین خرمشاهی؛ ترجمه ابواب جمعی هنر ادبیات است. فصلنامۀ مترجم، ۱(۴)، صص. ۸-۲۴.

خزاعی‌فر، علی (۱۳۹۶). سبک نویسنده و سبک مترجم (۱). فصلنامۀ مترجم، ۲۶ (۶۳)، صص. ۳-۱۷.

خزاعی‌فر، علی، آشوری داریوش (۱۳۹۶). گفت‌وگو با داریوش آشوری در مقام مترجم. فصلنامۀ مترجم، ۲۷ (۶۵)، صص. ۳۱-۵۶.

خزاعی‌فر، علی (۱۳۹۷الف). سبک نویسنده و سبک مترجم (۲). فصلنامۀ مترجم، ۲۷ (۶۴)، صص. ۳-۱۴.

خزاعی‌فر، علی (۱۳۹۷ب). سبک نویسنده و سبک مترجم (۳). فصلنامۀ مترجم، ۲۷ (۶۵)، صص. ۳-۱۲.

سپهر، فرشته، فانی، كامران، و حسينی جوادی، زهرا (۱۳۹۵). روند ارائۀ جوايز كتاب در ايران از آغاز تاكنون. مطالعات ملی كتابداری و سازماندهی اطلاعات، 27 (۳)، صص. ۴۱-۵۶.

سمیعی گیلانی، احمد (۱۳۸۳). نگارش و ویرایش. تهران: سمت.

طاهری قندهاری، فرزانه (1372).انتخاب کتاب سال و جایزۀ جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران. فصلنامۀ کتاب، ۴(۴)، صص. ۵۵۶-۵۶۳.

عبدالکریمی، بیژن (۱۳۹۲). جایزۀ متأثر از قدرت سیاسی قابل اعتنا نیست، آسمان، ش۱، شنبه ۲۶ بهمن. برگرفته از: http://abdolkarimi.blogfa.com/post/131.

منصفی، رویا، یل‌شرزه، رضا و سلمان‌پور، علی. (2021). ترجمۀ ادبیات غرب در ایران: معیارهای ناشران ایرانی برای گزینش و انتشار آثار ادبی. فصلنامه مطالعات ترجمه ایران، ۱۸ (۷۱). صص. ۵۲-۷۰. برگرفته از: https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/767

Appel, A. M. (2007) “Out of the Shadows: Unionizing in Rome.” The ATA Chronicle 36(10), pp. 38–44.

Bourdieu, P. (1991). Language and symbolic power. Cambridge: Polity Press.

Cadera, S. M., & Walsh, A. S. (2022). "Chapter 1 Retranslation and Reception – a Theoretical Overview". In Retranslation and reception. Leiden, The Netherlands: Brill. doi: https://doi.org/10.1163/9789004517875_002

Dahl, A. & Svahn, E. (2021). “The Consecration of Languages Through Translation Awards in Sweden (1970–2015).” Meta, 66(3), 642–664. https://doi.org/10.7202/1088354ar

Damrosch, D. (2003). What is world literature? Princeton NJ: Princeton University Press.

English, J. (2008). The economy of prestige: Prizes, awards, and the circulation of cultural value. Cambridge, MA and London, England: Harvard University Press. https://doi.org/10.4159/9780674036536

Even-Zohar, I. (1990). “The Position of Translated Literature within the Literary Polysystem.” Poetics Today, Vol. 11, No. 1, Polysystem Studies (Spring, 1990), pp. 45–51.

Nida, E. A (1964). Toward a science of translating. Leiden: E. J. Brill.

Rossi, C. (2018). “Literary Translation and Disciplinary Boundaries: Creative Writing and Interdisciplinarity”. In K. Washbourne, & B. Van Wyke (Eds.), The Routledge handbook of literary translation (pp. 42–57). London: Routledge.

Venuti, L. (2008). The translator’s invisibility: A history of translation. London: Routledge.