ترجمه ابزاری برای مقاومت : مطالعۀ موردی ترجمه‌های ابراهیم یونسی قبل از انقلاب اسلامی ایران

بابک محمدی; حسین ملانظر

نویسندگان

بابک محمدی ^📧 دکتری رشته ترجمه، گروه زبان‌های خارجی، واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن، ایران
حسین ملانظر دانشیار مطالعات ترجمه، گروه مترجمی زبان انگلیسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران

چکیده

ترجمه صرفاً انتقال خنثی و بی طرف بین زبانی نیست، بلکه می تواند ابزاری برای اهداف سیاسی–اجتماعی، شامل مقاومت در برابر ناملایمات و مشکلات تحمیل شده بر یک ملت از سوی نیروهای داخلی یا خارجی باشد. تبیین چنین کارکردی مستلزم بررسی و مطالعۀ زمینه و موقعیت ترجمه تولید شده در بافت فرهنگی، سیاسی و اجتماعی زبان مقصد است. تحقیق حاضر سعی نمود تا با بررسی دو ترجمه ابراهیم یونسی—داستان نویس و مترجم معاصر—قبل از انقلاب اسلامی سال 1۳۵۷، به علّیت ترجمه‌های وی از منظر مقاومت بپردازد. به عبارت دیگر، تلاش نمود با تبیین علّیت این ترجمه‌ها، چگونگی اعمال مقاومت را در آنها روشن سازد. بدین منظور، از مدل تحلیلی برگرفته از دکترین علّیت چهارگانه ارسطو استفاده شد. طبق نظر پیم (۲۰۱۴)، می‌توان چهار نوع علّت مدل ارسطو را بر موقعیت ترجمه تطبیق داد و از آن برای تبیین علّیت ترجمه بهره جست. تحقیق درباره وابستگی‌ها و گرایشهای مترجم و نویسندگان متون مبدأ (علّت فاعلی)، واکاوی متون مبدأ انتخاب شده برای ترجمه (علّت مادی)، بررسی راهبردهای ترجمه‌ای و انتخاب‌های سبکی مترجم (علّت صوری) و بالاخره پیش‌بینی اهداف وی از این ترجمه‌ها (علّت غایی)، منجر به یافته‌های این تحقیق شد. نتایج به‌دست آمده نشان داد که می توان از ترجمه به عنوان ابزاری برای تغییر در جامعه و سلاحی برای مقاومت استفاده کرد. می توان مانند یونسی، با انتخاب متون مناسب مقاومت و نیز دستکاری‌های لازم در سطح متن، از ترجمه برای خدمت به اهدافی استفاده کرد که ممکن است در سعادت و رستگاری جامعه نقش داشته باشند.

کلمات راهنما:

ابراهیم یونسی، ترجمه، علّیت، مقاومت

مراجع

پریستلی، ج. ب. (1961). فتنه‌های بیدار (کیوان بر فراز آب). ترجمه ابراهیم یونسی. (1343). انتشارات گوهرخای.

دیکنز، چ. (1859). داستان دو شهر. ترجمه ابراهیم یونسی. (1346). نشر نگاه.

مرادی، م. ر. (1385). زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر ابراهیم یونسی. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

ورزنده، ا. و نینوا، ش. (1397). شناختنامه ابراهیم یونسی. مؤسسه انتشارات نگاه.

Ackroyd, P. (1990). Dickens. Sinclair-Stevenson.

Dickens, Ch. (1859). A tale of two cities. Chapman & Hall.

Huang, X. (2019). English–Chinese translation as conquest and resistance in the Late Qing 1811–1911. Springer.

Khalili, M. & Mollanazar, H. (2020). Contribution of translation to promotion of and resistance against the second Pahlavi's narrative of modernization regarding women. Iranian Journal of Translation Studies, 18(69), 26–42. Retrieved from https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/781

LeJeune, R. (2021). IMDb Mini Biography. IMDB. https://www.Imdb.com/name/nm0697362/bio

Priestley, J. B. (1961). Saturn over the water. Heinemann.

Pym, A. (2014). Method in translation history. St. Jerome.

Rahimi-Moghaddam, M. & Laugesen, A. (2020). Translators as organic intellectuals: Translational activism in pre-revolutionary Iran. In R. R., Gould, & K. Tahmasebian, (Eds.), The Routledge handbook of translation and activism. (pp. 180–198). Routledge.

Raina, B. (1986). Dickens and dialectic of growth. The University of Wisconsin Press.

Tymoczko, M. (Ed.), (2010). Translation, resistance, activism. The University of Massachusetts Press.

Wolf, M. (2007). The emergence of a sociology of translation. In M. Wolf & A. Fukari (Eds.), (2007). Constructing a sociology of translation studies. John Benjamins.