شکل‌گیری هنجارهای فرهنگی-اجتماعی در طول زمان و تأثیر آن بر فرایند ترجمه

چکیده

پژوهش حاضر در نظر دارد دو ترجمه از رمان سرگذشت حاجی بابا اصفهانی را با یکدیگر و با متن مبدأ مقایسه نماید تا از این طریق تأثیر عوامل فرهنگی- اجتماعی و هنجارهای ایجاد شده در زمانه‌ای که مترجم در آن می‌زیسته است بر چگونگی ترجمه و تصمیمات وی در فرایند ترجمه مورد ارزیابی قرار گیرد. ترجمه اول متعلق به مترجم دوره قاجار، میرزا حبیب اصفهانی است و دیگری توسط مترجم عصرحاضر، مهدی افشار، به انجام رسیده است. برای نیل به این مقصود، این پژوهش از مدل توصیفی-قیاسی توری بهره می‌گیرد که امکان بررسی ترجمه بر حسب بافت فرهنگ مقصد و هنجارهای آن را فراهم می‌نماید. یافته‌های حاصل از تحلیل نمونه‌ها حاکی از آن است که مترجمان دو دوره متفاوت در طول فرایند ترجمه متفاوت عمل کرده‌اند. به علاوه می‌توان ادعا نمود که هر یک از مترجمان به عنوان عضوی از جامعه خود سعی نموده‌اند متنی تولید کنند که مطابق با انتظارات خوانندگان مقصد خود در همان زمان باشد. به عبارت دیگر، آنها به محدودیت‌های حاکم بر تصمیماتشان در حین انجام ترجمه واکنش نشان داده‌اند. یافته دیگر این پژوهش این است که هیچ یک از مترجمان بنا بر شرایط اجتماعی عصر خود، به متن مبدأ کاملاً وفادار نبوده‌اند. در نهایت این پژوهش، بافت فرهنگی-اجتماعی و سیاسی و متغیرهای تاریخی را عامل اجتناب‌ناپذیر برای تولید ترجمه و همچنین برای توصیف و توضیح آن در نظر می‌گیرد.