ترجمه به مثابه تفسیر: نگاه هرمنوتیکی به ترجمه

چکیده

مقالۀ حاضر ترجمه را از زاویۀ هرمنوتیک یا آنچه در فارسی به تعبیری تأویل یا تفسیر خوانده می‌شود مورد مطالعه قرار می‌دهد. پس از واکاوی رابطۀ هم‌پیوندی میان ترجمه و هرمنوتیک و مطالعۀ اساس تفسیری مشترک این دو، نظریۀ تفسیری هرمنوتیک قالب گفتمانی مناسبی معرفی شده است که ترجمه در عصر حاضر به بهترین شکل در چارچوب آن قابل بحث است. ترجمه عملی پویا است که با فهم عمیق متن آغاز می‌گردد. این امر، پیش از هر چیز به ترجمه ماهیتی تفسیری می‌بخشد. در این معنی است که می‌توان ترجمه را به مثابۀ تفسیر دانست. نخستین و مهم‌ترین دلالت چنین دیدگاهی، به رسمیت شناختن ماهیت کثرت‌گرایانۀ ترجمه است که آن را از گرایش به افکار استعلایی رایج در سنت ترجمه می‌رهاند. به منظور نشان دادن این کثرت‌گرایی از منظر هرمنوتیک، چهار ترجمه از برخی اشعار تی. اس. الیوت در قالب نظریۀ هرمنوتیک گادامر مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که فهم مترجم از شعر مبدأ و ترجمۀ او در زبان مقصد، در اساس ماهیت تفسیری دارد. بدین تعبیر، ترجمه‌های متفاوت که از تفاوت در امتزاج افق‌های مترجمان و متون حکایت دارند، می‌توانند تفاسیری به یک میزان معتبر باشند و در این معنا، هیچ ترجمه‌ای نمی‌تواند قطعی و نهایی تلقی گردد.