پژواک مقاومت: ترجمۀ متعهد در دوران پهلوی دوم
چکیده
ایران پیش از انقلاب شاهد تلاش‌های نویسندگان و مترجمان متعهدی بود که هدفشان افزایش آگاهی عمومی و بیداری مردم نسبت به پیامدهای مداخلات امپریالیستی کشورهای خارجی بود. بررسی نیت مترجمان در انتخاب آثار برای ترجمه و همچنین انتخاب‌های متنی آن‌ها (هم در سطح فرامتنی و هم واژگانی-دستوری) ابزاری برای اثبات این امر است که ترجمه‌ها یک فرایند خنثی و تصادفی نبوده، بلکه فرآیندی نظام‌مند و هدفمند بوده‌اند. هدف از مطالعة حاضر شناسایی ترجمه‌هایی بود که در دوران پهلوی دوّم به زبان فارسی انجام شده و در دستة ترجمۀ متعهد قرار می‌گیرند. این آثار بر اساس تعریف ادبیات متعهد از نظر تلطف (1996) شناسایی شده‌اند. مدل سه‌بعدی فرحزاد (۲۰۱۲) نیز برای پیوند سطح زبانی به سطح جامعه‌شناختی-سیاسی و بررسی بینامتنیّت میان این آثار بهکار رفت. افزون بر این، دو ترجمة فارسی از رمان انگلیسی «Cry, the Beloved Country» به‌عنوان نمونه، هم در سطح خرد و هم در سطح کلان متن، شامل تصویر روی جلد، پیشینۀ مترجمان، مقدمه‌ها و انتخاب‌های زبانی آن‌ها، مطالعه و تحلیل شد. این انتخاب‌ها سپس در بستر بافت اجتماعی-سیاسی زمانۀ خود مطالعه شد. برای این منظور، مدل نقد ترجمۀ فرحزاد (۲۰۰۹) به‌عنوان الگوی تحلیل مورد استفاده قرار گرفت. نتایج این پژوهش نشان داد که حدود ۱۷٪ از ترجمه‌های انجام‌شده در این دوره را می‌توان در دستۀ ترجمۀ متعهد قرار داد.
مراجع
Aixelá, J. F. (1996). Culture-specific items in translation. In R. Álvarez & M. C.-Á. Vidal (Eds.), Translation, power, subversion (pp. 52–78). Multilingual Matters.
Álvarez, R., & Vidal, M. C.-Á. (1996). Translating: A political act. In R. Álvarez & M. C.-Á. Vidal (Eds.), Translation, power, subversion (pp. 1–9). Multilingual Matters.
Bassnett, S., & Trivedi, H. (2012). Postcolonial translation: Theory and practice. Routledge.
Daneshvar, S. (1972). Benal vatan [Cry, the beloved country]. Kharazmi.
Fairclough, N. (2003). Analyzing discourse: Textual analysis for social research. Routledge.
Farahzad, F. (2009). Translation criticism: A CDA approach. The Iranian Journal of Translation Studies, 6(24), 39–47.
Farahzad, F. (2012). Translation criticism: A three-dimensional model based on CDA. Iranian Journal of Translation Studies, 9(36), 30–48.
Fenton, S., & Moon, P. (2002). The translation of the Treaty of Waitangi: A case of disempowerment. In M. Tymoczko & E. Gentzler (Eds.), Translation and power (pp. 25–44). University of Massachusetts Press.
Gentzler, E. (2002). Translation, poststructuralism, and power. In M. Tymoczko & E. Gentzler (Eds.), Translation and power (pp. 195–218). University of Massachusetts Press.
Khalili, M., & Mollanazar, H. (2020). Contribution of translation to promotion of and resistance against the Second Pahlavi’s narrative of modernization regarding women. Iranian Journal of Translation Studies, 18(69), 26–42.
Lefevere, A. (2002). Translation/history/culture: A sourcebook. Routledge.
Lianeri, A. (2002). Translation and the establishment of liberal democracy in nineteenth-century England: Constructing the political as an interpretive act. In M. Tymoczko & E. Gentzler (Eds.), Translation and power (pp. 1–24). University of Massachusetts Press.
Lin, K. (2002). Translation as a catalyst for social change in China. In M. Tymoczko & E. Gentzler (Eds.), Translation and power (pp. 160–183). University of Massachusetts Press.
Matthee, R., & Keddie, N. R. (2002). Suspicion, fear, and admiration: Pre-nineteenth-century Iranian views of the English and the Russians. In N. R. Keddie & R. Matthee (Eds.), Iran and the surrounding world: Interactions in culture and cultural politics (pp. 121–145). University of Washington Press.
Mohammadi, B., & Mollanazar, H. (2024). Translation as a means of resistance: The case study of Ebrahim Younesi’s translations before the Islamic Revolution of Iran. Iranian Journal of Translation Studies, 22(87). Retrieved from https://journal.translationstudies.ir/ts/article/view/1198/
Nord, C. (2014). Function and loyalty in Bible translation. In M. Baker (Ed.), Apropos of ideology (pp. 96–119). Routledge.
Pagano, A. S. (2002). Translation as testimony: On official histories and subversive pedagogies in Cortázar. In M. Tymoczko & E. Gentzler (Eds.), Translation and power (pp. 80–98). University of Massachusetts Press.
Parvin, N. (2010). Estemar-e Engelestan va shooresh Kordha dar dore-ye mo’aser [British colonialism and Kurdish rebellion in the contemporary era]. Faslname Tarikh Ravabet Khareji [History of Foreign Relations], 44, 33–55.
Paton, A. (1948). Cry, the beloved country. Scribner.
Salek, F., & Ebrahimi, N. (Trans.). (1969). Mouyeh kon sarzamin-e mahboob [Cry, the beloved country]. Amirkabir.
Schäffner, C. (2014). Third ways and new centers: Ideological unity or difference? In M. Baker (Ed.), Apropos of ideology (pp. 23–41). Routledge.
Tajuddin, M. (2000). The role and status of women in modern Iran: An overview. Jadavpur Journal of International Relations, 5(1), 158–182.
Talattof, K. (1996). ideology of representation: Episodic literary movements in modern Persian literature (Doctoral dissertation). University of Michigan.
Talattof, K. (2000). The politics of writing in Iran: A history of modern Persian literature. Syracuse University Press.
Tymoczko, M., & Gentzler, E. (Eds.). (2002). Translation and power. University of Massachusetts Press.
Venuti, L. (2017). The translator’s invisibility: A history of translation (2nd ed.). Routledge.
ازغندی، علیرضا (1376). روابط خارجی ایران (1320–1357). قومس.
پروین، نادر (1389). استعمار انگلستان و شورش کردها در دورۀ معاصر. فصلنامه تاریخ روابط خارجی سال یازدهم، شمارۀ 44 ـ پاییز، 1389، صص 33–55.
درودی، ریحانه (1383). دربار به روایت دربار؛ فساد سیاسی ، مرکز اسناد انقلاب اسلامی .
شیخ¬الاسلامی، جواد (1365). اسناد محرمانۀ وزارت خارجه بریتانیا (جلد اول: درباره قرارداد 1919 ایران و انگلیس). انتشارات کیهان. سال چاپ. 1365، نوبت چاپ اول.
مدنی، جلال الدین (1387) . تاریخ سیاسی معاصر ایران. جامعۀ مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
مرسلوند، حسن (۱۳۷۴). اسناد کابینۀ کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹. تاریخ ایران.
مکی، حسین (1374). تاریخ بیست سالۀ ایران. علمی.
مهدوی، عبدالرضا هوشنگ (1377). سیاست خارجی ایران در دورۀ پهلوی (1300–1357). پیکان.
میرعابدینی، حسن (۱۳۷۷). صدسال داستان‌نویسی ایران. نشر چشمه.
نوروزی، حسین (1380). کتاب ماه کودک و نوجوان، آبان ماه 1380، شماره 49، صص. 38–44.
یادگاری، محمد حسن (1399). بار دیگر مردی که دوست می داشتیم (مستند).
Downloads
چاپ‌شده
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
DOR
مجوز
حق نشر 2025 Khadijeh Safaee, Dr. Mir Saeed Mousavi
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 می باشد.
Copyright Licensee: Iranian Journal of Translation Studies. This article is an open access article distributed under the terms and conditions of the Creative Commons Attribution–NonCommercial 4.0 International (CC BY-NC 4.0 license).
