ترجمۀ منظوم آیات قرآن در مثنوی مولوی

چکیده

قرآن کتاب آسمانی آخرین دین و آخرین پیامبر (ص) مبعوث است که به زبان «عربی مبین» بر قلب و‎ ‎لسان نبی (ص)‏‎ ‎نازل شده ‏است. مخاطب قرآن همة ابناء بشر است تا روز رستاخیز.‏‎ ‎گروههای بشری از اقوام و ملل مختلف زبان یکسانی ندارند؛ بنابراین، ‏برای درک زبان قرآن و دریافت پیام آن، لازم است آن را به زبان خود ترجمه کنند. این ضرورت از همان روزهای صدر اسلام به ‏ویژه در میان ملل غیرعرب رخ نمود و تا امروز پیوسته در حال گسترش در ابعاد متنوع علمی و اعتقادی بوده است. ایرانیان ‏بزرگترین قوم مؤمن به اسلام و مبانی آن بودند و در فهم قرآن و احادیث نبوی (ص) اهتمام شگفت‌آوری مصروف داشتند و در این ‏حوزه آثار علمی و دینی و ادبی و هنری ارزشمندی به جهان اسلام عرضه کردند. منظومۀ عرفانی-ادبی مثنوی معنوی سرودة ‏جلال‌الدین محمد بلخی از جمله آثار بزرگی است که مؤلف در ضمن بیان عقاید و شرح مبانی معرفت‌شناسی، پیوسته به آیات قرآن ‏از جهات معنایی و عبارات و واژگان استناد جسته، به طوری که اثر او در نگاه برخی به «قرآن پارسی» شهرت یافته است. در ‏بررسی اولیه معلوم شد که مولوی در منظومۀ خود چهار شیوه در فن ترجمه به کار گرفته است: ترجمۀ مستقیم آیات با حفظ کلی ‏ساختار دستوری زبان مبدأ؛ ترجمۀ آیه با حفظ یک یا چند کلمه از زبان مبدأ در قالب نظم فارسی؛ ترجمۀ مفهومی آزاد با تکیه بر ‏ساختار زبان مقصد؛ ترجمۀ مفهومی آزاد قصص انبیا و اخبار قرآنی با شگرد تلمیح یا ایجاز یا اطناب.‏